اعسار از مهریه

در جامعه اسلامی ما، مهریه به‌عنوان یکی از حقوق مسلم زن محسوب می‌شود که بر‌اساس آموزه‌های اسلامی و قوانین مدنی کشور به او تعلق می‌گیرد. این سنت حسنه، نه‌تنها به عنوان یک تعهد مالی برای مرد محسوب می‌شود، بلکه نمادی از ارزش و احترام به جایگاه زن در خانواده و جامعه است.

مقدار مهریه، بر‌اساس توافق طرفین ازدواج تعیین می‌شود و محدودیت قانونی خاصی ندارد. این انعطاف‌پذیری، به زوجین امکان می‌دهد تا با توجه به شرایط و توانایی‌های مالی خود، مهریه‌ای مناسب را انتخاب کنند.

به‌طور کلی قانونگذار، با توجه به اهمیت این موضوع، مرد را ملزم به پرداخت مهریه کرده است. اما در مواردی‌که مرد توانایی پرداخت یک‌جا را نداشته باشد، می‌تواند با اثبات ناتوانی مالی خود، درخواست اعسار دهد. در این‌صورت، دادگاه ممکن است مهریه را به‌صورت اقساطی تعیین کند.

در‌واقع، اگر مردی توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد، می‌تواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را ثبت کند. این درخواست به‌شرطی پذیرفته می‌شود که فرد مالی نداشته یا دارایی‌هایش برای گذران زندگی ضروری باشد. با این‌حال، باید در نظر داشته باشید که تاجران نمی‌توانند از این طریق اقدام کنند و باید درخواست ورشکستگی دهند تا چنین امکانی برای آن‌ها فراهم شود.

در این راستا موسسه حقوقی دادنیک با توجه به بهر‌مندی از وکیل پایه یک دادگستری، آماده ارائه مشاوره دقیق‌تر در رابطه با اعسار از مهریه و پیگیری قانونی امور مربوط به مهریه، است.

اعسار از پرداخت مهریه چیست؟

مهریه، حق قانونی زن است که بر‌اساس سند ازدواج به او تعلق می‌گیرد. این حق، به‌منزله تعهد مالی مرد محسوب می‌شود و زن می‌تواند در هر زمان که اراده کند، برای دریافت آن اقدام قانونی انجام دهد. اما گاهی پیش می‌آید که مرد به‌دلیل مشکلات مالی، قادر به پرداخت یکجای مهریه نباشد. در چنین شرایطی، قانون موجود کشور ما، امکان اعسار از پرداخت مهریه را برای مرد فراهم کرده است.

اعسار به‌معنای عدم توانایی مالی برای پرداخت دین است. بنابراین، چنانچه مردی به پرداخت مهریه محکوم شود، اما توانایی مالی لازم برای پرداخت آن را نداشته باشد، می‌تواند شخصاً و یا با به کمک یک وکیل مهریه با طرح دعوای اعسار در دادگاه، تقاضای تقسیط مهریه را نماید. دادگاه نیز با بررسی ادعای اعسار مرد و ارائه دلایل و مدارک لازم، در خصوص تقسیط مهریه تصمیم‌گیری خواهد کرد.

شرایط دادخواست اعسار از مهریه

اگر مردی که به پرداخت مهریه محکوم شده، توان مالی پرداخت یکجای آن را نداشته باشد، می‌تواند درخواست اعسار از پرداخت مهریه دهد. برای این‌کار، او باید دادخواستی را به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ارائه کند تا به دادگاهی که حکم اولیه را صادر کرده، ارجاع شود. البته، امکان استفاده از این درخواست منوط به احراز شرایط خاصی است که فرد محکوم باید آن‌ها را دارا باشد. شرایط دادخواست اعسار از مهریه عبارت‌اند از:

• برای اینکه دادگاه تشخیص دهد مرد توانایی پرداخت یکجا مهریه همسرش را ندارد، باید ثابت کند که هیچ مال و دارایی به‌نام او نیست، مگر اموالی که قانون اجازه فروش آن‌ها را نمی‌دهد (مثل منزل مسکونی)؛

• دو شاهد مرد که از نظر شرع و قانون صلاحیت شهادت دارند، گواهی می‌دهند که فرد مورد‌نظر هیچ دارایی و درآمد قابل‌توجهی نداشته و توانایی تأمین مخارج زندگی خود را به تنهایی ندارد.

• طبق قانون، فردی‌که شغل اصلی‌اش تجارت است، نمی‌تواند ادعا کند که توانایی پرداخت مهریه را ندارد. در‌واقع، تنها راه قانونی برای یک تاجر که قادر به پرداخت بدهی‌هایش نیست، اعلام ورشکستگی است.

مدارک مورد‌نیاز دادخواست اعسار از مهریه

با توجه به شرایط دادخواست اعسار از مهریه، مردی که محکوم به پرداخت مهریه شده است، با ارائه مدارک لازم که در زیر آمده‌اند، می‌تواند دادخواستی مبنی بر عدم توانایی مالی (اعسار) تنظیم کند و از این طریق درخواست کاهش یا تقسیط مهریه نماید.

• ارائه نسخه رسمی حکم دادگاه مبنی بر محکومیت به پرداخت مهریه؛
• ارائه لیست کامل اموال منقول و غیرمنقول شامل ملک، خودرو، اشیاء با ارزش و…؛
• ارائه گواهی بانکی جامع که شامل تمامی حساب‌های بانکی و موجودی دقیق آن‌ها باشد.
• ارائه سوابق کامل نقل و انتقالات مالی و اموال در طول یک سال گذشته.

مهلت ارائه دادخواست اعسار مهریه

مردانی که به پرداخت مهریه محکوم شده‌اند، از زمان ابلاغ حکم قطعی و صدور اجرائیه، 1 ماه فرصت دارند تا دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را ارائه دهند و دعوای اعسار را علیه همسر خود مطرح کنند. توجه داشته باشید که این مهلت 1 ماهه از زمان ابلاغ اجرائیه به آن‌ها محاسبه می‌شود.

در این شرایط، زن نمی‌تواند پس از پایان مهلت یک ماهه برای پرداخت، حکم جلب مرد را بگیرد. اما اگر در این بازه زمانی دادخواست اعسار ارائه نشود، زن می‌تواند از دادگاه درخواست جلب شوهرش را بکند. همچنین، در صورت عدم پرداخت اقساط اعسار، زن می‌تواند مجدداً درخواست جلب شوهرش را مطرح کند.

در صورت جلب مرد، وی تنها در صورتی آزاد خواهد شد که یا زن رضایت دهد یا اینکه کفیل یا وثیقه‌گذاری مناسب را به تشخیص دادگاه معرفی کند. در این حالت، دادگاه با صدور قرار قبولی وثیقه یا کفالت، تا روشن شدن وضعیت اعسار از حبس او خودداری خواهد کرد و در صورت حبس، او را آزاد می‌کند.

در‌واقع فردی‌که به پرداخت مهریه محکوم شده است، چه در مدت 1 ماه تعیین شده برای اجرای حکم و پرداخت مهریه و چه پس از آن و در زمانی‌که به‌دلیل عدم پرداخت مهریه بازداشت شده است، می‌تواند درخواست اعسار (نداشتن توانایی مالی برای پرداخت) بدهد. اما اگر دادگاه درخواست اعسار او را نپذیرد و این حکم قطعی شود، در صورتی‌که فرد، کفیل یا وثیقه‌ای نداشته باشد، موظف است کل مبلغ مهریه را یکجا پرداخت کند. در غیر این‌صورت، اموال او توقیف و مجدداً بازداشت خواهد شد.

همچنین، اگر مردی که موظف به پرداخت مهریه است با قرار وثیقه یا کفالت آزاد باشد و دادگاه درخواست اعسار او را رد کند، کفیل یا وثیقه‌گذار موظف است ظرف مدت زمان 20 روز پس از ابلاغ این رای، محکوم‌علیه را به دادگاه معرفی کند. اگر کفیل یا وثیقه‌گذار این کار را انجام ندهد، دادگاه می‌تواند به اندازه مبلغ مهریه از اموال او برداشت کند یا وثیقه‌اش را ضبط نماید.

زمان تقدیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه

مطابق قانون، فردی‌که محکوم به پرداخت مهریه شده است، برای اینکه بتواند ادعای عدم توانایی مالی (اعسار) کند و از پرداخت آن معاف شود، باید در زمان مشخصی اقدام نماید. طبق قوانین موجود، این فرد حداکثر تا 30 روز پس از آنکه به او ابلاغ شد که باید مهریه را پرداخت کند، فرصت دارد تا دادخواست اعسار را به دادگاه ارائه دهد. اگر محکوم‌علیه در این مدت اقدام نکند و مهریه را پرداخت ننماید، ممکن است روانه زندان شود.

مطابق ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، در صورتی‌که محکوم‌علیه اموالی نداشته باشد که از طریق آن بتوان مهریه محکوم‌له را پرداخت کرد و یا از پرداخت آن خودداری کند، محکوم‌له می‌تواند درخواست حبس محکوم‌علیه را نماید. این حبس تا زمانی ادامه می‌یابد که محکوم‌علیه دین خود را بپردازد یا اعسار او به‌طور قانونی اثبات شود و یا اینکه محکوم‌له از شکایت خود صرف‌نظر کند. با این‌حال، اگر محکوم‌علیه ظرف 30 روز پس از ابلاغ حکم، لیست اموال خود را ارائه داده و ادعای اعسار کند، تا زمان رسیدگی به این ادعا، حبس نخواهد شد.

اگر محکوم‌علیه بخواهد بعد از پایان مهلت قانونی، دادخواست اعسار بدهد، باید یکی از دو شرط زیر را داشته باشد:

• اول اینکه، طلبکار (محکوم‌له) رضایت دهد که او را بدون هیچ تضمینی آزاد کند.
• دوم اینکه، دادگاه تشخیص دهد که محکوم‌علیه می‌تواند ضامن یا وثیقه‌ای معادل مبلغ بدهی به دادگاه ارائه کند.

در صورتی‌که، دادگاه وثیقه یا ضامن را قبول کند، تا زمانی‌که به پرونده اعسار او رسیدگی نشده، او را زندانی نمی‌کند. اما اگر محکوم‌علیه نتواند هیچ‌کدام از این شرایط را فراهم کند، حق ندارد بعد از پایان مهلت قانونی، دادخواست اعسار بدهد.

کلام آخر

اعسار از مهریه، قانونی است که به مردانی که به‌دلیل عدم توانایی مالی، قادر به پرداخت یکجا مهریه همسر خود نیستند، اجازه می‌دهد تقاضای پرداخت اقساطی مهریه را داشته باشند. این قانون با هدف ایجاد تعادل بین حقوق زن و مرد و جلوگیری از بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی وضع شده است. البته، برای اثبات اعسار، مرد باید مدارک کافی مبنی بر عدم توانایی مالی خود را به دادگاه ارائه دهد. همچنین، در صورت پذیرش دادخواست اعسار، دادگاه برنامه‌ای برای پرداخت اقساطی مهریه تعیین خواهد کرد.

درعین‌حال، موسسه حقوقی دادنیک با بهره‌گیری از وکلای متخصص در امور خانواده و با تجربه در پرونده‌های اعسار از مهریه، آماده ارائه مشاوره حقوقی جامع و تخصصی به موکلین خود است. دادنیک با بررسی دقیق پرونده و ارائه راهکارهای قانونی، به شما کمک می‌کند تا بهترین نتیجه را در پرونده اعسار خود کسب کنید.

سؤالات متداول