هیچ انسانی ابدی نیست و همه افرادی که هر روز با آن‌ها زندگی می‌کنیم یا کسانی که در کوچه و خیابان با آن‌ها مواجه می‌شویم ممکن است فردا در کنار ما نباشند. بعد از فوت فرد هر آنچه از وی به جا می‌ماند به عنوان ارث تلقی می‌شود و این ارث باید بین وراث متوفی مانند همسفر، فرزندان، پدر و مادر و… تقسیم شود. برای تقسیم این اموال باید میزان دارایی‌های فرد مشخص و مراحل انحصار وراثت طی شود. در نهایت وراث می‌توانند اموالی که به صورت قانونی به آن‌ها تعلق گرفته را تصاحب کنند.
انحصار وراثت چیست؟
انحصار وراثت بر اساس اموال به جا مانده از متوفی انجام می‌شود. در صورتی که متوفی اموال کمی داشته باشد و مجموع دارایی‌های قابل تقسیم وی ارزشی زیر ۵۰ میلیون تومان داشته باشند، انحصار وارثت محدود انجام می‌شود؛ اما برای کسانی که میزان دارایی‌های قابل تقسیم آن‌ها بیشتر از ۵۰ میلیون تومان باشد، انحصار وارثت نامحدود نیاز است. میزان دارایی‌های فرد و ارزش‌گذاری آن‌ها توسط مراجع قانونی انجام می‌شود؛ و پس از تعیین مبلغ دارایی‌های فرد گواهی انحصار وراثت برای وراث صادر خواهد شد.
در صورتی که میخواهید بدانید انحصار وراثت محدود و نامحدود چه تفاوتی دارند، می توانید مقاله تفاوت انحصار وراثت محدود و ناحدود را مطالعه کنید.
قانون انحصار ورثت
انحصار وراثت بر اساس قانون انحصار وراثت انجام می‌شود. مطابق این قانون دارایی‌ها و بدهی‌های فرد پس از مرگ به وراث طبق طبقات ارث تعلق خواهد گرفت. طبق قانون انحصار وراثت تنها زمانی تقسیم ارث به طور کامل بین وراث انجام می‌شود که متوفی اموال خودش را پیش از مرگ وقف نکرده باشد، یا اینکه وراث از ارث محروم نشده باشند. برای تقسیم ارث و انحصار وراثت نیاز به کمک وکیل انحصار وراثت در این زمینه دارید. فردی که قانون انحصار ورثت و مراحل انحصار وراثت را به خوبی بشناسد و بتواند حق را به حق‌دار برساند.
مراحل انحصار وراثت (به ترتیب)
قبل از آن که با مراحل انحصار وراثت آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله آیا انحصار وراثت اجباری است از بلاگ دادنیک را مطالعه کنید. انحصار وراثت هم مانند سایر مسائل قانونی باید مطابق اصول و مراحلی که برای آن در نظر گرفته شده انجام شود. در ادامه لیست مراحل قانونی انحصار وراثت توسط وکلای دادنیک ارائه شده است.
۱) دریافت گواهی فوت
مطابق قانون ایران پس از فوت هر فردی علت فوت و تاریخ فوت در سیستم یکپارچه الکترونیکی ثبت‌احوال کشور ثبت می‌شود. پس از صدور این گواهی شناسنامه متوفی باطل شده و گواهی فوت برای وی صادر می‌شود. سپس شناسنامه باطل شده و گواهی فوت به وراث متوفی یا وکیل وی تحویل داده می‌شود. این گواهی برای خاک‌سپاری متوفی لازم است. همچنین برای انحصار وراثت باید گواهی فوت و شناسنامه باطل شده متوفی را داشته باشید.
۲) مراجعه به مراجع صدور گواهی انحصار وارثت
برای انحصار وراثت باید فرم مخصوص این گواهی را از شورای حل اختلاف شهری که متوفی در ماه‌های آخر عمرش در آن ساکن بوده است را دریافت کنید. پس از دریافت فرم انحصار وراثت از شورا در مراحل انحصار وراثت باید نام تمام وراث و کسانی که از متوفی ارث می‌برند را در فرم یادداشت کنید. یادتان باشد که حتماً نسبت افرادی که وارث متوفی هستند را هم در فرم ارائه شده ذکر کنید. برای تکمیل فرم انحصار وارثت یا گرفتن این فرم از شورای حل اختلاف نیازی نیست که تمام وراث در شورا حاضر شوند. بلکه یک نفر به نیابت از دیگران می‌تواند فرم را دریافت و اطلاعات آن را تکمیل کند.
۳) تایید وراثت
برای تکمیل انحصار وراثت نیاز به تایید وراثت توسط دفتر ثبت اسناد رسمی هم دارید. در این قسمت از مراحل انحصار وراثت لازم است که گواهی فوت صادر شده برای متوفی را به همراه شناسنامه باطل شده وی، فرم تکمیل شده ارائه شده توسط شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متقاضی و شناسنامه و کارت ملی تمام وراث را به دفتر ثبت اسناد رسمی ببرید. برای تایید وراثت توسط دفترخانه باید دو نفر شاهد هم در محل حضور داشته باشند. شاهدان باید همه وراث را بشناسند و وراثت آن‌ها را از متوفی در دفترخانه تایید کنند.
۴) مشخص کردن مالیات بر ارث
قبل از اینکه اموال متوفی بین وراث تقسیم شود باید مالیات بر ارث اموال را مشخص کنید. در این بخش از مراحل انحصار وراثت لازم است که لیستی از کلیه اموال متوفی (اموال منقول و اموال غیرمنقول) را تهیه کنید. سپس یکی از وراث باید برای مشخص شدن میزان مالیات بر ارث به اداره دارایی مراجعه کند. پس از محاسبه میزان مالیات بر ارث مجموع دارایی‌های فرد رسیدی توسط اداره دارایی به فرد مراجعه کننده به اداره دارایی ارائه خواهد شد.
۵) مراجعه به شورای حل اختلاف
در این مرحله از انحصار وراثت لازم است که مدارکی که در ادامه ارائه شده آماده شوند و وکیل انحصار وراثت یا یکی از وراث متوفی آن‌ها را به شورای حل اختلاف تحویل دهند.
- فرم مخصوص انحصار و وراثت که توسط وراث متوفی و شاهدان در دفتر ثبت اسناد رسمی امضا شده است.
- اصل شناسنامه تمام وراث متوفی + کپی
- کپی برابر اصل سند فوت همسر متوفی
- گواهی فوت
- گواهی مالیات بر ارث
- دادخواست گواهی انحصار وراثت
۶) انتشار آگهی انحصار وراثت
برای تکمیل مراحل انحصار وراثت لازم است ثابت کنید که متوفی فقط همین فرزندان و وراث را داشته و هیچ وارث دیگری از دارایی‌های او ارث نمی‌برد. برای این کار باید مدارک ارائه شده توسط وراث به وسیله مراجع قضایی بررسی شوند. سپس مراجع قضایی آگهی برای اینکه مشخص شود متوفی وراث دیگری دارد یا نه را در روزنامه‌های کثیرالانتشار منتشر می‌کنند. در شهرهای کوچک‌تر این آگهی به صورت چاپ شده در محل‌های مخصوص آگهی و در معرض دید عموم نصب می‌شود. پس از انتشار آگهی در صورتی که متوفی وارث دیگری داشته باشد وی می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و با ارائه مدارک نام خودش را در بین وراثی که از متوفی ارث می‌برند قرار دهند. برای تعیین وجود وارث جدید یا عدم وجود آن باید یک ماه از زمان آگهی چاپ شده بگذرد. در صورتی که در طول این مدت فردی به دادگاه مراجعه نکند، مراحل انحصار وراثت توسط مرجع قضایی بین وراث اعلام شده انجام می‌شود.
عدم همکاری وراث متوفی برای تقسیم ارث
اگر وراثت راضی نباشند و اجازه تقسیم ارث را به سایر وراث متوفی ندهد چه اتفاقی می‌افتد؟ اولین راهکار در این مواقع مذاکره با وارث یا وراث ناراضی برای انحصار وراثت ملک و … و قانع کرده آن‌ها است. در صورتی که وارث یا وراث راضی نشوند و همچنان روی حرف خودشان برای عدم تقسیم ارث و… پافشاری کنند، وکیل انحصار وراثت وارد عمل می‌شود و مراحل انحصار وراثت را بدون حضور و رضایت آن‌ها پیش می‌برد. در طول جلسات دادگاه برای تقسیم اموال متوفی، سهم الارث هر کدام از وراث مشخص می‌شود و نتیجه نهایی به آن‌ها اعلام خواهد شد.
مدت زمان انحصار وراثت
برای انحصار وراثت محدود با کمک وکیل انحصار وراثت بازه زمانی بین ۱۰ روز تا دو هفته زمان لازم است. اگر اموال متوفی ارزش بیشتر از ۵۰ میلیون تومان داشته باشند و نیاز به انحصار وراثت نامحدود باشد این بازه زمانی بین ۴۰ تا ۶۰ روز خواهد بود. اما در صورتی که انحصار وراثت بدون حضور وکیل انجام شود و وارث با تاخیر مراحل انحصار وراثت را انجام دهند، این بازه زمانی طولانی‌تر خواهد شد.
سهم دولت از ارث
قبل از تقسیم ارث بین وارث متوفی سهم دولت از ارث توسط اداره دارایی مشخص می‌شود. در صورتی که متوفی وارثی نداشته باشد و پس از گذشت ۱۰ سال هیچ فردی خودش را به عنوان وارث متوفی معرفی نکند، اموال متوفی به حساب دولت واریز خواهد شد. پس از این بازه زمانی و واریز اموال به حساب دولت ادعای تقسیم ترکه یا تحریر ترکه برای هیچ فردی از نزدیکان یا وراث متوفی که به تازگی برای دریافت سهم الارث خودشان اقدام کرده‌اند پذیرفته نخواهد شد. نقل قول: مطابق ماده ۳۳۵ قانون امور حسبی: اگر از تاریخ تحریر ترکه تا ده سال وارث متوفی معلوم شود، ترکه به او داده می‌شود؛ اما بعد از سپری شدن مدت زمان اعلام شده، ترکه به خزانه دولت تسلیم می‌شود و هیچ فردی نمی‌تواند ادعا حقی نسبت به اموال متوفی داشته باشد.
انحصار وراثت افراد خارج از کشور
انحصار وراثت خارج از کشور تابع قوانین اتباع ایرانی است و کسانی که خارج از ایران ساکن هستند با کمک وکلای انحصار وراثت می‌توانند کارهایشان را پیش ببرند. برای وکالت دادن به یک وکیل پایه یک دادگستری جهت پیشبرد برنامه‌های انحصار و وراثت لازم است که به سامانه پیگیری انحصار وراثت مانند سامانه ثنا یا سامانه میخک مراجعه کنید. در صورتی که شرایط ثبت‌نام در سامانه ثنا و میخک را ندارید می‌توانید با امضای قرارداد الکترونیک با وکیل انحصار وراثت انجام کلیه امور تحریر و تقسیم ترکه را به وکیلتان واگذار کنید.
هزینه انحصار وراثت چقدر است؟
هر بخش از مراحل انحصار وراثت مانند دریافت فرم از شورای حل اختلاف، مراجعه به دفترخانه اسناد رسمی، مراجعه به اداره مالیاتی و چاپ آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار هزینه جداگانه‌ای دارد. اگر قصد دارید جهت پیشبرد سریع پرونده انحصار وراثت از وکیل کمک بگیرید باید هزینه وکیل را هم در نظر داشته باشید. مبلغی که وکلای انحصار وراثت برای پرونده‌های مختلف دریافت می‌کنند متفاوت است و با توجه به میزان پیچیدگی پرونده و محدود یا نامحدود بودن اموال متوفی، تعداد وراث حضور وراث در داخل یا خارج از کشور و … متغیر خواهد بود. برای اطلاع از هزینه وکیل انحصار وراثت با وکلای مشاور دادنیک از طریق واتساپ در تماس باشید.
انحصار وراثت توسط وکیل و بدون وکیل
انحصار وارثت و طی کردن مراحل انحصار وراثت کار ساده‌ای نیست و معمولاً مشکلات و نزاع‌های زیادی در بین اغلب وراث بر سر تقسیم ارث پیش می‌آید. این اختلاف‌ها گاهی به اندازه‌ای طولانی و ادامه‌دار است که وراث باید چند سال با هم مذاکره کنند تا بتوانند به اموالی که حقشان است برسند. برای راحتی تقسیم ارث می‌توانید از وکیل انحصار وراثت کمک بگیرید. وکیل انحصار وراثت از تمام زیر و بم‌های قانونی این موضوع آگاه است و اجازه نمی‌دهد که مشکلاتی که به طور عمدی یا سهوی برای عدم تقسیم ارث ایجاد شده‌اند این فرآیند را به وقفه بیندازند. از جمله مواردی که موقع انحصار وراثت رخ می‌دهد می‌توان به عدم همکاری وراث برای تقسیم ارث، شهادت دروغ، عدم ذکر اسامی وراث در گواهی انحصار وراثت به صورت عمدی و مفقود شدن گواهی انحصار وراثت اشاره کرد. همچنین در صورتی که رای انحصار وراثت مورد قبول وراث نباشد وکیل می‌تواند از طریق مراجع قانونی نسبت به این رای اعتراض کند؛ بنابراین در صورتی که یک وکیل کاربلد کنار وراث حضور داشته باشد کارها سریع‌تر پیش می‌رود و روند انحصار وراثت دچار تعویق یا تاخیرهای عمدی یا سهوی نخواهد شد. برای مشاوره با وکیل انحصار وراثت با کارشناسان حقوقی دادنیک در ارتباط باشید.
سوالات متداول
- آیا حضور تمام وارث‌ها برای انحصار وراثت الزامی است؟
خیر، حضور یکی از وارث‌ها یا وکیل انحصار وراثت برای پیشبرد کارها کافی است.
- آیا امکان انحصار وراثت از خارج کشور وجود دارد؟
کسانی که بیرون از ایران ساکن هستند با کمک وکلای انحصار وراثت می‌توانند مراحل انحصار وراثت را انجام دهند.
این مطلب توسط تیم تحریریه دادنیک گردآوری و منتشر شده است.
تیم تحریریه دادنیک روزانه و در جهت افزایش اطلاعات کاربران سایت، مطالب متعددی در زمینه‌های امور حقوقی خانواده، انحصار وراثت، امور وکالتی و کنسولی ایرانیان داخل و خارج از کشور منتشر می‌نماید. برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره با وکیل متخصص می‌توانید با کارشناسان حقوقی دادنیک در تماس باشید.