وجه التزام شرطی است که برای تضمین و تحکیم تعهدات متعاهدین، در قراردادها قید میشود. بهموجب وجه التزام در صورت در تخلف هر یک از طرفین در ایفای تعهدات قراردادی خود، بایستی مبلغی بهطرف مقابل پرداخت گردد.
در این مقاله از دادنیک بهطور کامل توضیح میدهیم وجه التزام چیست و چه نکات قانونی را درباره آن باید بدانید.
در صورتی که برای تخلف در وجه التزام به وکیل ملکی نیاز دارید، با مشاوران حقوقی دادنیک در ارتباط باشید.
وجه التزام چیست و چه کاربردی دارد؟
در بیان عامیانه وجه التزام در نقش جریمه دیرکرد اجرای قرارداد یا خسارت عدم اجرای قرارداد است که بایستی به تأیید و رضایت همهٔ طرفهای قرارداد رسیده باشد.
سازوکارهای مختلفی جهت تضمین حقوق و تعهدات هر یک از طرفین یک قرارداد و جلوگیری از ورود خسارت و ضرر وجود دارد. یکی از این راهحلها درج شرط وجه التزام در قرارداد است. وجه التزام شرطی است که بر اساس آن مبلغی پیشبینی میشود تا در صورت خودداری و استنکاف متعهد از انجام تعهدات قراردادی خود یا تأخیر در انجام بهموقع آن بهطرف مقابل قرارداد بپردازد.
لازم به ذکر است وجه التزام میتواند ضمن قرارداد اصلی یا از طریق یک موافقتنامه مستقل از قرارداد اصلی شرط گردد. این توافق بایستی قبل از بروز خسارت انجام شود تا امکان مطالبه وجه التزام برای ذینفع آن بهصورت قانونی وجود داشته باشد.
تعیین میزان وجه التزام
نحوه تعیین وجه التزام قراردادی معمولاً بهصورت یک شرط است که مورد توافق همهٔ طرفهای قرارداد قرار میگیرد. بهتر است در نگارش شرط وجه التزام شرایط دریافت و میزان وجه التزام قراردادی به طور دقیق مشخص شود تا در صورت نقض تعهد یکی از طرفین قرارداد و نیاز به مطالبه وجه التزام، روند دریافت آن سریعتر و راحتتر باشد؛ بنابراین توصیه میشود پیش از عقد قرارداد با یک وکیل پایه یک دادگستری مشورت کنید.
انواع وجه التزام چیست؟
وجه التزام قراردادی به دو نوع مختلف خسارت عدم انجام تعهد و خسارت تأخیر در انجام تعهد قابلتقسیم است که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم.
خسارت عدم انجام تعهد
وجه التزام عدم انجام تعهد مبلغی است که درصورتیکه یکی از طرفهای قرارداد در انجام تعهد خود تخلف کند باید بپردازد. مبلغ خسارت عدم انجام تعهد طبق توافق طرفین در قرارداد قید میشود که معمولاً یک مبلغ مقطوع و ثابت است. این خسارت با گذر زمان یا با نظر قاضی قابلتغییر نیست.
لازم به توضیح است عدهای از حقوقدانان بر این باور هستند که خسارت عدم انجام تعهد بدل تعهد اصلی است. یعنی در صورتی که ناقض قرارداد این خسارت را بپردازد میتواند تعهد قراردادی خود را انجام ندهد؛ بنابراین توصیه میشود در صورت نیاز به قابلجمع بدون تعهد اصلی و خسارت عدم انجام تعهد در قرارداد تصریح گردد.
خسارت تأخیر در انجام تعهد
وجه التزام تأخیر در انجام تعهد، در واقع خسارتی است که برای تأخیر در اجرای تعهد پیشبینیشده است. این وجه معمولاً بهصورت پلکانی قابلافزایش است.
لازم به ذکر است این نوع از وجه التزام با خسارت اصل قابلجمع است حتی اگر در قرارداد به این امر تصریح نشود. در واقع ناقض قرارداد باید هم تعهد اصلی را ایفا کند هم خسارت تأخیر در ایفای تعهد را بپردازد.
شرایط دریافت وجه التزام چیست؟
در صورت رعایت شرایط صحت قرارداد، قرارداد نسبت به طرفین آن لازمالاجرا را میگردد. طبق ماده ۲۳۰ قانون مدنی برای مطالبه وجه التزام رعایت شرایط زیر ضروری است:
- اثبات وجود قرارداد
- اثبات تعهد طرف قراردادی
- پیشبینی شرط وجه التزام پیش از وقوع نقض و خسارت
- اثبات نقض تعهد توسط یکی از طرفهای قرارداد
طبق ماده ۲۳۰ قاضی نمیتواند مبلغ وجه التزام را تغییر دهد. رویه برخی دادگاهها مابین خسارت و وجه التزام تفاوت قائل میشود. به صورتی که در خصوص خسارت، اثبات ورود ضرر لازم میشود. درحالیکه صرف اثبات نقض تعهد برای دریافت وجه التزام کافی است.
وجه التزام و تأخیر تأدیه چه تفاوتی با هم دارند؟
خسارت تأخیر تأدیه، خسارتی است که در صورت خودداری عمدی متعهد از ایفای تعهدات قراردادی خود و ایجاد ضرر طرف مقابل قرارداد باید توسط ناقض تعهد پرداخت شود.
خسارت تأخیر تأدیه و وجه التزام قراردادی با یکدیگر تفاوتهایی به شرح زیر دارند:
- برای دریافت وجه التزام، این شرط باید ضمن توافقات طرفین پیشبینی شود؛ درحالیکه خسارت تأخیر تأدیه نیازی به پیشبینیشدن در قرارداد ندارد و در صورت اثبات ضرر قابل اخذ است.
- مبلغ وجه التزام توسط طرفین تعیین و با نرخ روز تغییر میکند، مگر اینکه طرفین قرارداد بر این امر شرط کرده باشند. درحالیکه خسارت تأخیر تأدیه توسط قاضی و به نرخ روز مشخص میشود.
- خسارت تأخیر تأدیه باتوجهبه شاخص بانک مرکزی تعیین میشود؛ درحالیکه وجه التزام با توافق طرفین مشخص میشود.
- طبق ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی خسارت تأخیر تأدیه صرفاً نسبت به تعهدات ریالی طرفین اعمال میشود.
پیشبینی وجه التزام برای قراردادهای مالی از قدرت تضمین بیشتری برخوردار است که معمولاً با نظر قاضی تغییر نمیکند.
وجه التزام نامتعارف یعنی چه؟
ممکن از در قراردادی، طرفین وجه التزام گزاف و نامنصفانهای را تعیین کنند. باوجوداینکه طبق ماده ۲۳۰ قانون مدنی قاضی نمیتواند مبلغ وجه التزام مورد توافق طرفین را تغییر دهد؛ لذا در خصوص امکان تغییر مبلغ وجه التزام اختلاف وجود دارد.
رویکرد برخی دادگاهها اینگونه است که در صورتی که وجه التزام نامتعارف باشد دادگاه میتواند آن را تعدیل کند. قاضی با ملاکهایی نظیر مبلغ واقعی ورود ضرر، مبلغ معامله، عمدی یا غیرعمدی بودن تخلف، عرف قراردادی، وضعیت اقتصادی متخلف و غیره اقدام به تعدیل وجه التزام میکند.
نکات حقوقی مرتبط با دعوای مطالبه وجه التزام
برای کاهش ریسک قراردادی خود خصوصاً در قراردادهای تملیکی بهتر است جهت نگارش قرارداد با یک وکیل ملکی مشورت کنید. در ادامه به برخی نکات حقوقی مهم در ارتباط با دعوای مطالبه وجه التزام اشاره میکنیم:
- در صورتی که طرف خاطی ثابت کند بهواسطه حادثهای خارج از اراده وی و غیرقابلکنترل و غیر قابل دفع در اصطلاح حقوقی قوه قاهره، از اجرای تعهداتش ناتوان شده، وجه التزام قابلپرداخت نخواهد بود.
- در صورتی که طرفین عقد انتقال مال غیرمنقول برای الزام به حضور در دفترخانه جهت تنظیم سند رسمی وجه التزامی تعیین کرده باشند؛ اما هر دو تعهد خود را ایفا نکنند. هیچکدام مستحق اخذ وجه التزام از دیگری نیست.
- در صورت توافق طرفین مبنی بر تمدید زمان ایفای تعهد مطالبه وجه التزام امکانپذیر نیست.
- وجه التزام با تبدیل تعهد ساقط نمیشود؛ بنابراین در صورت امضای الحاقیهای، وجه التزام قرارداد اولیه کماکان معتبر خواهد بود.
- در صورت اعمال حق فسخ توسط یکی از طرفین و مطالبه وجه التزام، اسقاط خیار فسخ و التزام به قرارداد توسط وی احراز میشود.
علیرغم رعایت نکات ذکر شده، توصیه میشود با پرداخت هزینه وکیل ملکی پیش از انعقاد قرارداد با وی مشورت نموده و خود را نسبت به خسارات آتی بیمه کنید.
جمعبندی
وجه التزام یک مکانیزم قراردادی جهت تضمین ایفای بهموقع تعهدات هر یک از طرفهای قرارداد است. نگارش شرط وجه التزام شما را از اثبات ورود زیان مبرا میکند. از طرفی تعیین مبلغ آن به ارادهٔ طرفین قرارداد بستگی دارد.
در صورتی که برای نگارش قراردادهای ملی و ملکی خود یا دعوای مطالبه خسارت قراردادی نیازمند مشاوره و راهنمایی هستید مؤسسه حقوقی دادنیک آماده پشتیبانی از شما مخاطبان عزیز است.
سوالات متداول
در چه قراردادهایی میتوان وجه التزام قراردادی درج نمود؟
بهطورکلی در اکثر عقود میتوان از وجه التزام جهت تضمین تعهدات قراردادی استفاده نمود؛ اما کاربرد آن بیشتر در عقود مالی و تملیکی است.
آیا وجه التزام همواره یک مبلغ ثابت است؟
خیر. در تعیین وجه التزام مبالغ غیرثابت نیز قابل درج است. برای مثل در مقابل تعهد به انتقال سند رسمی ملکی میتوان بهازای هر روز تأخیر مبلغ را تحت عنوان وجه التزام تعیین کرد که پلکانی افزایش یابد.
دادنیک چیست؟
دادنیک یک موسسه حقوقی است که خدمات حقوقی خانواده مانند انواع طلاق، انحصار وراثت، خدمات مربوط به کنسولگری و… را به ایرانیان داخل و خارج از کشور ارائه میدهد.
آیا امکان برگزار جلسه آنلاین با وکیل وجود دارد؟
بله. در صورتی که در شهر و یا کشورهای دیگر سکونت دارید و یا به دلیل مشغله کاری امکان حضور در دفتر را ندارید، میتوانید جهت تنظیم جلسه آنلاین با وکیل پایه یک دادگستری، به واتساپ یا تلگرام دادنیک پیام دهید.
چگونه به دادنیک اعتماد کنیم؟
وکلای موسسه دادنیک (یا همکاران ما در موسسه دادنیک) وکیل پایه یک دادگستری هستند و دارای پروانه وکالت فعال در کانون وکلا میباشند. ضمن اینکه قرارداد فی مابین موکل و وکلای دادنیک در سامانه ثنا که متعلق به قوه قضاییه است، تنظیم و ثبت میشود. که قابل پیگیری توسط وکیل و موکل میباشد.
این مطلب توسط تیم تحریریه دادنیک گردآوری و منتشر شده است.
تیم تحریریه دادنیک روزانه و در جهت افزایش اطلاعات کاربران سایت، مطالب متعددی در زمینههای مختلف منتشر مینماید.
برای مشاوره با وکیل متخصص میتوانید با کارشناسان دادنیک در ارتباط باشید.
