تقسیم ماترک یا تقسیم ترکه چیست و چگونه انجام می شود؟

ترکه چیست؟ ترکه به دارایی و سرمایه هر شخص فوت‌شده گفته می‌شود. به طور معمول بعد از فوت افراد بدهی‌ها و دیونی که به گردن او بوده است باید پرداخت شود و از اصل دارایی او کسر گردد. در ادامه وارثین فرد متوفی می‌توانند از باقی‌مانده دارایی خالص او، سهمی داشته باشند در واقع تقسیم ترکه بین وارثین انجام می‌شود.

تقسیم این دارایی و ارث براساس قوانین خاصی است. به طور کلی زمانی که فردی فوت می‌کند وارثین او حق مالکیت کامل دارایی فرد متوفی را به دست می‌آورند. از آنجایی که بحث و نزاعی بر سر سهم الارث به وجود نیاید و هر یک از وارثین به طرز عادلانه‌ای به حق خود برسد، قوانینی برای تقسیم ترکه تعبیه شده است.

کارشناسان و متخصصان حرفه‌ای موسسه حقوقی دادنیک بهترین منبع برای کسب اطلاعات کامل در مورد تقسیم ترکه خواهند بود. بنابراین برای دریافت هرگونه پاسخ یا حتی انتخاب وکیل مورد نظر در پرونده انحصار وراثت می‌توانید از این کارشناسان کمک بگیرید. دادنیک به صورت آنلاین و حتی از طریق واتس اپ نیز با شما در ارتباط است.

تقسیم ترکه چیست؟

بعد از فوت یک شخص، برآورد بدهی‌های او و پرداخت تمام دیون باقی‌مانده، وارثین و بازماندگان فرد متوفی می‌توانند از دارایی اصلی او سهمی داشته باشند. برای تقسیم ترکه و ارث به جا مانده از این فرد باید براساس قوانین خاصی پیش بروید. در واقع تقسیم اموال فرد متوفی شرایط و قوانین مشخصی دارد.

برای مثال برخی از دارایی‌ها قابل تقسیم نیستند. در چنین حالتی می‌توان به عنوان ملک مشاع برای تقسیم ارث اقدام کرد. در راستای تقسیم ماترک فرد متوفی اگر تمام وارثین با هم به توافق برسند و با رضایت ارث یا ترکه را تقسیم کنند، مشکل و درگیری خاصی رخ نمی‌دهد ولی در برخی موارد تقسیم ارث با دردسرهای زیادی روبه‌رو می‌شود.

اگر که به هنگام تقسیم دارایی باقی‌مانده از فرد متوفی درگیری پیش آید، وارثین باید براساس قوانین دولت سهم الارث خود را دریافت کنند. فرمول تقسیم ارث توسط دولت و قوانین حقوقی تعیین و پیاده می‌شود. در نظر داشته باشید قدم اول برای تقسیم ارث انجام انحصار وراثت است.

شرایط تقسیم ترکه

قبل از شروع مراحل تقسیم ترکه و دست به کار شدن برای دریافت سهم الارث، وارثین باید انحصار وراثت انجام دهند و اموال فرد متوفی را مهر و موم کنند. ماترک فرد متوفی توسط دادگاه به ثبت می‌رسد و بعد از پرداخت تمام بدهی‌ها، قانون تقسیم ارث در پرونده مورد نظر اعمال می‌شود.در برخی موارد وارثین ممکن است فرمول تقسیم ارث مورد نظر را قبول نکنند. برای مثال گاهی وراث فرد متوفی پرداخت بدهی‌های او را عهده‌دار نمی‌شوند و قانون مربوط به پرداخت دیون را نادیده می‌گیرند. در ضمن قوانین مشخصی در مورد مال مشاع وجود دارد و هر کس تنها به اندازه حق خود سهم می‌گیرد، حتی اگر از میزان سهمش راضی نباشد.

شرایط تقسیم ارث توسط وارثین و دادگاه بررسی می‌شود، در صورتی که تقسیم ارث با رضایت طرفین صورت نگیرد یا به تعدیل بیافتد یا فرمول تقسیم ارث رد شود، مال یا ملک مشاع فروخته می‌شود. با در نظر گرفتن جزئیات مالی دارایی فرد متوفی، وراث می‌توانند برای تقسیم ارث دست به کار شوند.

مراحل تقسیم ماترک

تقسیم ترکه به طور معمول طی 5 مرحله انجام می‌شود:

•   انحصار وراثت: وراث به جا مانده از فرد متوفی می‌توانند به دفتر قضایی الکترونیکی مراجعه کنند و درخواست انحصار وراثت خود را به ثبت برسانند. در ادامه پرونده انحصار وراثت آنها به شورای حل اختلاف فرستاده می‌شود. در این بخش دادگاه پرونده را بررسی می‌کند و دارایی وراث و سهم هر یک از آنها به طور کامل مشخص می‌شود. این مرحله می‌تواند توسط وکیل انحصار وراثت هم انجام شود.
•   امور مربوط به تعیین کردن ترکه: بعد از فوت فرد مورد نظر، دارایی او باید محاسبه و تقسیم شود. البته قبل از اینکه هر گونه تقسیم ارثی صورت بگیرد و وراث به سهم خود از ارث دست پیدا کنند باید انحصار وراثت انجام شود.  سپس بدهی‌های فرد متوفی از دارایی اصلی او کم شود و در آخر میزان ترکه را تعیین کنند.
•   امور مربوط به تصفیه ترکه: بعد از اینکه دارایی فرد متوفی مشخص شد، باید بدهی‌ها و دیون او نیز مورد نظر قرار گرفته شود. به طور کلی قبل از تقسیم ارث باید دیون و حقوقی که بر گردن فرد متوفی بوده است به طور کامل پرداخت شود. تصفیه ترکه یکی از قوانین مهم در مورد تقسیم ماترک فرد متوفی به حساب می‌آید.
•   تحریر ترکه: بعد از اینکه تصفیه ترکه به طور کامل مشخص و حتی انجام شد، باید تکلیف مابقی اموال به جا مانده نیز مشخص شود. به خصوص اگر ممکن است برخی اموال در این صورت از بین بروند باید تکلیف آنها مشخص شود. تحریر ترکه به معنای مشخص شدن وضعیت ماترک فرد متوفی است و توسط شورای حل اختلاف انجام می‌شود.
•   مهر و موم ترکه: قبل از اینکه برای تقسیم ارث اقدامی انجام شود، بهتر است ترکه را مهر و موم کنند. در این مرحله به وضعیت مالی فرد متوفی پی می‌بریم و همچنین بهتر از قبل می‌توانیم به حقوق وراث توجه داشته باشیم. دادگاه بعد از ثبت تقاضای افراد متقاضی برای دریافت سهم الارث و پرداخت بدهی‌های فرد متوفی با اطلاع و ابلاغ به وراث، برای مهر و موم دارایی‌ها و ماترک فرد فوت‌شده دست به کار می‌شود.

نحوه ثبت درخواست تقسیم ترکه

به خاطر داشته باشید هر یک از وارثین می‌توانند به صورت جداگانه برای دریافت سهم الارث خود درخواستی ثبت کنند. حتی اگر یکی از وارثین سنش کم باشد یا به هر دلیلی نتواند درخواست خود را برای دریافت سهمش به ثبت برساند، قیم او می‌تواند برای ثبت درخواست تقسیم ترکه او اقدام کند.نکته مهمی که در این بخش باید به آن توجه داشت این است که طلبکار وارثین نمی‌تواند برای ثبت درخواست تقسیم ارث دست به کار شود. به منظور ثبت این درخواست وارثین باید انحصار وراثت انجام دهند. سپس اموال را مهر و موم کنند. حتی می‌توان گفت این اموال توسط دادگاه ثبت و ضبط می‌شوند.

در ادامه بعد از پرداخت بدهی‌های فرد متوفی و تعیین وضعیت ماترک او، می‌توان به طور مستقیم و بدون دردسر برای ثبت درخواست تقسیم ماترک اقدام کرد. در چنین حالتی به درخواست وراث رسیدگی می‌شود و نتیجه نهایی در اختیار آنها قرار می‌گیرد. برخی مواقع وراث این نتیجه را رد می‌کنند و حاضر به پذیرفتن رای دادگاه نیستند.

مدارک مورد نیاز برای تقسیم ماترک

به منظور ثبت درخواست تقسیم ماترک و دریافت رای نهایی باید مدارکی را جمع‌آوری کرد، در ادامه این مدارک ضروری برای تقسیم سهم الارث را به طور خلاصه نام می‌بریم:

•       درخواست تقسیم ترکه به همراه مشخصات هویتی فرد درخواست‌کننده
•       گواهی انحصار وراثت ثبت شده
•       صورت اموال به منظور مشخص کردن وضعیت و میزان دارایی فرد متوفی

دادخواست تقسیم ترکه

طی دریافت سهم الارث خود، هر یک از وراث می‌توانند دادخواستی تنظیم کنند. این دادخواست باید خطاب به ریاست محترم مجتمع قضایی شهر یا شهرستان محل سکونت متوفی نوشته شود. طی این دادخواست باید اطلاعات هویتی فرد فوت‌شده را به طور کامل در دادخواست ذکر کرد.

در ضمن دادخواست تقسیم ارث باید دارای اطلاعات کامل انحصار وراثت باشد و شماره ثبت این گواهی را باید در دادخواست تقسیم ارث ذکر کرد. همچنین طی این دادخواست بازگو می‌کنیم که ماترک فرد متوفی هنوز مشخص نشده است و از این‌رو باید برای تقسیم ارث او دست به کار شد.در این دادخواست باید ذکر کرد که اگر ماترک فرد متوفی قابل‌تقسیم نیست، باید به صورت مال مشاع به فروش برسد و پول حاصل از فروش آن بین وراث تقسیم شود. همچنین باید از دادگاه بخواهید ماترک فرد متوفی را تعیین کند و به منظور تقسیم‌بندی آن دست به کار شود.

تفاوت تقسیم ترکه و مطالبه سهم الارث

قبل از اینکه به تفاوت تقسیم ترکه و مطالبه سهم الارث اشاره کنیم، بد نیست تفاوت ماترک و سهم الارث را توضیح دهیم. ماترک به کلیه اموالی گفته می‌شود که از فرد فوت‌شده باقی مانده، این اموال می‌تواند شامل دارایی‌های مثبت او و بدهی‌هایش باشد. در صورتی که سهم‌الارث سهمی است که از اموال مثبت متوفی به وراث او تعلق می‌گیرد.

از آنجایی که ماترک فرد متوفی شامل دارایی‌های مثبت و منفی او است، در برخی موارد ماترک فرد فوت‌شده چیزی جز بدهی‌های او نخواهد بود. به زبان ساده به هنگام تقسیم ترکه چیزی جز پرداخت بدهی‌ها برای وراث باقی نمی‌ماند. این در حالی است که ارثیه تنها به دارایی‌های مثبت فرد متوفی اشاره دارد.

در واقع با دریافت یا مطالبه سهم الارث، وراث می‌توانند به سود و پاداش خوبی دست پیدا کنند. ارثیه از دارایی مثبت فرد فوت‌شده به وراث او تعلق می‌گیرد. می‌توان گفت سهم الارث از اموال مثبت به جا مانده از فرد فوت‌شده می‌گویند و ترکه ممکن است تنها بدهی‌های فرد فوت‌شده را شامل شود و هیچ پاداشی به همراه نداشته باشد.

مدت زمان تقسیم ماترک

به طور معمول تقسیم ماترک فرد متوفی چند ماهی طول می‌کشد. متاسفانه نمی‌توان زمان دقیقی را برای این موضوع در نظر گرفت یا تخمین زد. از آنجایی که انحصار وراثت و تعیین وضعیت ماترک فرد فوت‌شده به طول می‌انجامد، تقسیم این اموال نیز زمان‌بر خواهد بود.به طور کلی تقسیم ماترک و مطالبه سهم الارث ممکن است بین 5 تا 7 ماه زمان ببرد. در نظر داشته باشید، این عمل نه تنها زمان‌بر است بلکه هزینه‌بر نیز خواهد بود. به منظور ثبت دادخواست تقسیم ماترک باید به دفاتر خدمات الکترونیکی نیز هزینه دادرسی پرداخت کنید.

همچنین اگر ترکه فرد متوفی قابل‌تقسیم نباشد، مال به عنوان مشاع در نظر گرفته می‌شود و از طریق دادگاه به فروش می‌رسد. در ادامه ترکه به مزایده گذاشته می‌شود و سهم الارث وراث به صورت جداگانه در اختیار آنها قرار می‌گیرد. تمام این مراحل قابل‌انجام به طور معمول زمان‌بر خواهند بود.

هزینه تقسیم ترکه

خبر خوب اینکه به هنگام تقسیم ماترک فرد متوفی، وراث نیازی نیست بخشی از سهم الارث خود را در اختیار دادگاه یا سایر مراجع قانونی بگذارند. همان‌طور که دادگاه در صورت بدهی داشتن فرد فوت‌شده هیچ دخالتی در پرداخت ندارد، به هنگام تقسیم ماترک نیز مبلغی را به عنوان سهم خود برنمی‌دارد.ناگفته نماند به منظور ثبت درخواست تقسیم ماترک باید هزینه‌هایی همانند هزینه ثبت دادخواست، هزینه دادرسی، و سایر هزینه‌ها را پرداخت کنید. ولی لازم نیست وراث از سهم‌الارث خود مبلغی را در اختیار دادگاه بگذارند. دادگاه هیچ مبلغی از سهم الارث آنها مطالبه نمی‌کند.

شرایط ابطال تقسیم ماترک

در نظر داشته باشید بعد از شروع روند تقسیم ماترک، به هیچ‌وجه نمی‌توان از این درخواست سرباز زد یا آن را ابطال کرد. بنابراین چیزی به معنای ابطال تقسیم ماترک نداریم زیرا افراد با آگاهی کامل و با پذیرش تمام شرایط به ثبت دادخواست تقسیم ماترک دست می‌زنند پس جای هیچ پشیمانی وجود ندارد.البته به هر حال در هر شرایط و اوضاعی استثنائاتی وجود دارد. برای مثال اگر تحت شرایطی خاص و ویژه فرد متقاضی بتواند ثابت کند که این دادخواست با رضایت او صورت نگرفته است، شاید بتوان درخواست تقسیم ماترک را ابطال کرد. در حالت عادی نمی‌توان برای ابطال این درخواست دست به کار شد.

همیشه ثبت دادخواست تقسیم این دارایی‌ها با اراده و آگاهی کامل افراد انجام می‌شود مگر اینکه یکی از وراث معتقد باشد حق او ضایع شده، در چنین شرایطی فرد معترض می‌تواند با مراجعه به شورای حل اختلاف از قاضی دادگاه بخواهد برای تحریر و تقسیم ماترک دوباره اقدام کنند. البته این موضوع تنها در صورتی میسر می‌شود که اسناد و مدارک لازم و البته مورد قبولی در اختیار دادگاه قرار بگیرد.

چه افرادی مجاز به ثبت درخواست تقسیم ترکه هستند؟

به منظور مطالبه سهم الارث و پیش بردن مراحل تقسیم ترکه، شما باید یکی از وراث اصلی و درجه یک فرد متوفی باشید. هر شخصی نمی‌تواند برای تقسیم ماترک فرد فوت‌شده درخواست تنظیم کند و دست به کار شود. برای مثال حتی اگر شما طلبکار قانونی باشید، باز هم نمی‌توانید برای تقسیم ماترک فرد فوت‌شده اقدامی انجام دهید.

ثبت درخواست تقسیم این اموال تنها توسط افرادی انجام می‌شود که جزء وارثین نهایی محسوب شوند. تقسیم ارث و دریافت سهم الارث تنها به افرادی تعلق می‌گیرد که همسر، فرزند، یا از نزدیکان درجه یک فرد متوفی به حساب آیند. در ضمن وکیل این افراد نیز می‌تواند به عنوان نماینده قانونی آنها برای تقسیم ماترک دست به کار شود و درخواست ثبت کند.

حضور وکیل در روند تقسیم و فروش ترکه

در صورتی که شخصی از اطرافیان و نزدیکان شما فوت‌شده و شما هیچ تمایلی ندارید در روند تقسیم ترکه او حضور داشته باشید، می‌توانید از کمک وکیل استفاده کنید. برخی از وکلا به صورت تخصصی در همین حوزه فعالیت دارند و خیلی راحت می‌توانند پرونده را به نفع شما به نتیجه برسانند.

با انتخاب یک وکیل پایه یک دادگستری نیازی نیست در هیچ یک از مراحل تقسیم ماترک یا سهم الارث در دادگاه یا شورای حل اختلاف حضور داشته باشید. وکیل انحصار وراثت تمام مراحل را خیلی سریع و بدون نیاز به حضور شما پیش می‌برد. این وکیل در تمام مراحل به جای شما حضور دارد.در صورتی که در انتخاب وکیل انحصار وراثت مشکلی وجود دارد یا به راهنمایی و مشاوره نیاز دارید، می‌توانید از کارشناسان حرفه‌ای موسسه حقوقی دادنیک کمک بخواهید، این افراد خیلی سریع و در کوتاه‌ترین زمان ممکن پاسخ‌گو شما خواهند بود. بنابراین در انتخاب وکیل خبره این حوزه حقوقی به شما کمک می‌کنند.

قانون جدید تقسیم ترکه

در قانون جدید تقسیم ترکه، وراث می‌توانند به منظور رد ترکه نیز اقدام کنند. اما رد ترکه در چه زمانی رخ می‌دهد؟ اگر با بررسی وضعیت دارایی فرد متوفی و مشخص شدن میزان دارایی مثبت و منفی او، ترکه منفی به وراث او تعلق بگیرد، آنها می‌توانند برای رد ترکه دست به کار شوند.برای مثال سهم الارثی به وراث تعلق نگیرد و تنها آنها موظف به پرداخت بدهی و دیون فرد فوت‌شده باشند، در چنین شرایطی وراث ممکن است برای رد ترکه دست به کار شوند. در صورتی که همه وراث ترکه را رد کنند، هیچ یک از آنها در قبال پرداخت دیون و بدهی فرد متوفی وظیفه نخواهند داشت.

تقسیم ترکه در صلاحیت کجا است؟

بسیاری از افرادی که به فکر تقسیم ماترک فرد متوفی هستند، نمی‌دانند از کجا شروع کنند و برای ثبت دادخواست خود باید به کجا مراجعه کنند. به خاطر داشته باشید، به منظور ثبت دادخواست تقسیم ترکه باید به دادگاهی مراجعه کرد که در نزدیکی محل اقامت فرد متوفی واقع شده است.می‌توان گفت دادگاه و شورای حل اختلافی که در شهر یا شهرستان محل زندگی فرد متوفی وجود دارد و به خانه و محل سکونت او نزدیک است به عنوان مرجع صالح این امر در نظر گرفته می‌شود. با این وجود اگر سوالی در مورد مرجع صالح در ذهن دارید می‌توانید از کارشناسان موسسه حقوقی دادنیک کمک بگیرید.

نمونه رای تقسیم ماترک

رای تقسیم ماترک در سربرگ رسمی دادگستری کل استان محل زندگی فرد متوفی صادر می‌شود. در این رای‌ها مشخصات خواهان ارث و ترکه به طور کامل وجود دارند. سپس اطلاعات مربوط به ترکه و نحوه تقسیم آن نیز مشاهده می‌شود.در ادامه متنی مربوط به نوع درخواست فرد متقاضی به چشم می‌خورد. بعد از این بخش‌ها، رای نهایی دادگاه نیز یادداشت می‌شود در زیر نمونه‌ای از رای دادگاه را به طور خلاصه و بدون جزئیات برای شما فراهم کرده‌ایم:به خواسته خواهان آقا/خانم   و تحت وکالت در مورد خواسته تقسیم ترکه مرحوم/مرحومهرای دادگاه به شرح زیر است.دانگ از ملک ودستگاه از اموال فرد متوفی که در تاریخفوت شده است به خواهان این تقسیم ماترک آقا/خانم تعلق می‌گیرد.

تقسیم ترکه در شورای حل اختلاف

به منظور تقسیم ارث پدر یا تقسیم ماترک فرد فوت‌شده، خواهان این ارث و سهمیه می‌توانند به شورای حل اختلاف مراجعه کنند. از آنجایی که شورای حل اختلاف نیز یکی از حوزه‌های قضایی به حساب می‌آید افراد متقاضی می‌توانند درخواست تقسیم ماترک را در این حوزه نیز به ثبت برسانند.فراموش نکنید شورای حل اختلاف محل اقامتگاه فرد فوت‌شده، توانایی و صلاحیت کافی برای رسیدگی به دعوی تقسیم ماترک را دارد. کافی است فرد متقاضی پرونده خود را در این محل به جریان بیندازد، در ادامه اموال فرد مرحوم مورد بررسی این شورا قرار می‌گیرد و صحیح‌ترین رای ممکن نیز صادر می‌شود.

اختلاف در تقسیم ماترک فرد متوفی

بدون‌شک همه ما شاهد اختلافاتی در تقسیم ارث و ترکه فرد متوفی بوده‌ایم. این اختلافات سبب تاخیر در اجرای امور می‌شوند، البته برای جلوگیری از این اختلافات راه‌حل‌هایی تعبیه شده است. برای مثال فرد متوفی می‌تواند قبل از فوت خود وصیت‌نامه‌ای تنظیم و آن را به صورت رسمی ثبت کند.البته همیشه بین وراث به منظور تقسیم ارثیه اختلاف ایجاد نمی‌شود، بلکه در برخی موارد وراث با یکدیگر به توافق می‌رسند و با رضایت هم به فروش ملک مشاع یا تقسیم ارث پدر مشغول می‌شوند. این در حالی است که در برخی موارد نیز افراد با یکدیگر همکاری نمی‌کنند و اختلافات زیادی بین آنها صورت می‌گیرد.با کمک یک وکیل خبره در حوزه انحصار وراثت می‌توان از اختلافات این چنینی جلوگیری کرد. وکیل با ارائه اسناد و مدارک کافی می‌تواند سهم هر شخصی را به صورت عادلانه مشخص کند. بدین‌ترتیب برای جلوگیری از اختلاف در تقسیم دارایی فرد متوفی از کارشناسان موسسه حقوقی دادنیک کمک بگیرید تا بهترین وکیل را به شما معرفی کنند.

کدام بخش از ترکه به ارث می‌رسد؟

کلیه اموال مثبت منقول و غیرمنقول فرد متوفی بین وراث او تقسیم می‌شود همچنین دارایی‌های منفی فرد فوت‌شده همانند بدهی‌ها و دیونی که باید قبل از مرگ خود پرداخت می‌کرد نیز جزء ماترک او به حساب می‌آیند. بنابراین چه اموال مثبت و چه اموال منفی فرد متوفی جزء ماترک او محسوب می‌شوند.املاک مشاعی که وراث نمی‌توانند آن را تقسیم کنند نیز از طریق دادگاه و براساس مزایده به فروش می‌روند. وراث حق مالکیت تمام دارایی‌های مثبت و منفی فرد متوفی را دارند. در نتیجه کلیه اموال فرد متوفی جزء ترکه او به حساب می‌آید و قابل تقسیم خواهند بود.

طرفین دعوای تقسیم یا فروش ترکه

طرفین دعوای تقسیم و فروش ترکه همان افرادی هستند که برای ثبت درخواست تقسیم ماترک فرد متوفی مجاز خواهند بود. همگی کسانی که ورثه، ولی، وصی، و قیم وراث دیگر به حساب می‌آیند، می‌توانند جزء طرفین دعوای تقسیم یا فروش ترکه باشند. البته سایر افرادی که سهم الارث مشخصی از دارایی مثبت متوفی در اختیار دارند نیز جزء طرفین دعوی تقسیم ترکه هستند.پیش از این نیز گفتیم، طلبکاران فرد متوفی یا طلبکاران وراث او به هیچ‌وجه نمی‌توانند برای درخواست تقسیم ماترک اقدام کنند و جزء طرفین دعوی این پرونده نخواهند بود. تمامی وراث فرد متوفی می‌توانند در دعوای تقسیم ماترک حضور داشته باشند و برای رسیدن به حق خود دفاع کنند.در این راهنما سعی داشتیم شما را با تقسیم ماترک فرد متوفی، شرایط، مراحل، مدارک، و نحوه اجرای این امور آشنا کنیم. همچنین گفتیم که حضور وکیل در این روند به شما کمک بزرگی می‌کند، بنابراین می‌توانید از کارشناسان حرفه‌ای موسسه حقوقی دادنیک نیز کمک بگیرید.