در نظام قضایی کشورمان، دادسراها نقش مهمی در رسیدگی به پروندههای کیفری دارند. این نهادهای قضایی، شامل مقامات مختلفی هستند که هر یک دارای شرح وظایف و صلاحیتهای خاص خود میباشند. یکی از این مقامات، بازپرس پرونده است که مسئولیت تحقیقات مقدماتی و کشف جرم و متهم را بر عهده دارد.
بازپرس پرونده فردی است که در کنار دادستان فعالیت میکند و برای شروع تحقیقات، نیاز به اجازه از وی دارد. در ادامه قصد داریم به صورت جامع درباره بازپرس پرونده و وظایف وی مطالبی را بیان کنیم.
بازپرس کیست؟
بازپرس پرونده یک مقام قضایی کیفری است که در دادسرا فعالیت میکند و برای رسیدگی به پرونده و آغاز تحقیقات، نیاز به کسب اجازه از بالاترین مقام دادسرا، یعنی دادستان خواهد داشت. بازپرس پرونده موظف است تحقیقات مقدماتی را در خصوص وقوع جرم، شناسایی متهم، جمع آوری ادله و صدور قرار نهایی انجام دهد.
البته صدور حکم در صلاحیت چشم انداز بازپرس نبوده و پرونده بعد از پایان تحقیقات، به دادگاه کیفری ارجاع خواهد شد. بازپرس پرونده، باید در هنگام تحقیقات، بیطرفی خود را حفظ کرده و همچنین حفظ سلامت آثار جرم و حفاظت از حقوق قانونی متهم را رعایت کند.
وظایف بازپرس پرونده چیست؟
با توجه به قانون آیین دادرسی کیفری کشور، بازپرس پرونده وظایف زیر را دارد:
- شروع تحقیقات: بازپرس بعد از دریافت پرونده از سوی دادستان در صورت ناظر بودن به جرم، موظف است تحقیقات مقدماتی را شروع کند و مراتب را به دادستان اطلاع دهد. تحقیقات مقدماتی باید به صورت محرمانه انجام شود و هرگونه افشای اسرار تحقیقات، جرم محسوب خواهد شد.
- جمع آوری ادله: بازپرس پرونده باید با سرعت عمل، آثار و علائم وقوع جرم را حفظ کرده و ادله و مستندات مربوط به جرم را جمع آوری کند. همچنین باید همه شواهدی را که در راستای گناهکاری یا بی گناهی متهم شناسایی میشود، در کمال بیطرفی جمع آوری نماید.
- شناسایی و تعقیب متهم: بازپرس پرونده باید در صورت شناسایی متهم، از فرار یا مخفی شدن او جلوگیری کرده و در صورت لزوم، قرار بازداشت یا تامین وثیقه صادر کند. همچنین باید از متهم بازجویی و حقوق قانونی او را رعایت کند.
- صدور قرار نهایی: بازپرس پرونده باید پس از پایان تحقیقات، قرار نهایی خود را صادر کند که میتواند شامل قرار منع تعقیب، قرار مجرمیت، قرار موقوفی تعقیب یا سایر قرارهای مندرج در قانون آیین دادرسی کیفری باشد. همچنین باید در صورت صدور قرار منع تعقیب یا قرار مجرمیت، دلایل خود را به طور کامل بیان کند.
حوزه ماموریت بازپرس
بازپرس پرونده در حوزه قضایی خود فعالیت میکند و در صورت لزوم، میتواند به حوزههای دیگر نیز ورود کند. همچنین وی فقط در خصوص جرائم عادی تحقیقات را انجام میدهد و در خصوص جرائم منافی عفت، تحقیقات را دادستان یا دادستان کل انجام خواهد داد. بازپرس پرونده نمیتواند در خصوص جرائم سیاسی یا اخلال در نظام اسلامی تحقیقات را آغاز کند. چرا که این جرائم به دادگاههای ویژه یا دادگاههای انقلاب احاله خواهند شد.
در صورت نبودن بازپرس در دادسرا یا حوزه قضایی تکلیف چه خواهد بود؟
با توجه به ماده ۹۲ قانون آیین دادرسی کیفری، تحقیقات مقدماتی تمام جرایم بر عهده بازپرس است. اما در صورت کمبود بازپرس، دادستان نیز دارای تمام وظایف و اختیارات بازپرس میباشد. در این حالت، دادستان میتواند انجام تحقیقات مقدماتی را به دادیار ارجاع دهد. البته قرارهای نهایی دادیار و همچنین قرار تأمین منتهی به بازداشت متهم، باید در همان روز صدور به نظر دادستان برسد و دادستان نیز مکلف است حداکثر ظرف بیست و چهار ساعت در اینباره اظهار نظر کند.
در صورت عدم حضور بازپرس یا معذور بودن وی از انجام وظیفه و عدم دسترسی به بازپرس دیگر در آن دادسرا در جرایم موضوع ماده (۳۰۲) قانون آیین دادرسی کیفری که شامل جرایم عمدی منافی عفت، جنایات علیه امنیت کشور، جنایات علیه نظام اسلامی و جنایات علیه حقوق شخصی رئیس جمهور هستند، دادستان مجاز است با تعیین رئیس حوزه قضایی، وظیفه بازپرس را به یکی از دادگاههای کیفری منطقه خود واگذار کند. لازم به ذکر است که این دادگاه فقط تا زمان باقی بودن وضعیت مذکور، وظیفه بازپرس را انجام خواهد داد.
در صورتی که عملی جرم نباشد بازپرس پرونده چه تکالیفی در این خصوص دارد؟
بازپرس پرونده باید در صورت عدم وجود جرم یا عدم کافی بودن شواهد گناهکاری متهم، قرار منع تعقیب صادر کند. قرار منع تعقیب به معنای پایان تحقیقات است و بعد از صدور آن، هیچگونه تحقیقات جدیدی انجام نخواهد شد. بازپرس پرونده باید در قرار منع تعقیب، دلیل عدم وجود جرم یا عدم کافی بودن شواهد را به طور کامل بیان کند. در عین حال باید بدانید که قطع نظر از صلاح دید بازپرس پرونده، همچون سایر قطع نظرها، قابل تجدید نظر است.
اگر بازپرس در هنگام تحقیق جرم دیگری را کشف نماید، چه وظایفی خواهد داشت؟
بازپرس پرونده باید در صورت کشف جرم دیگری در هنگام تحقیق، موضوع را به دادستان اطلاع دهد. دادستان میتواند پرونده جرم جدید را به همان بازپرس یا بازپرس دیگری ارجاع دهد. بازپرس پرونده باید در صورت ارجاع پرونده جرم جدید، تحقیقات مقدماتی را به صورت جداگانه انجام دهد و قرار نهایی را صادر کند.
مقام بازپرس با قاضی چه تفاوتی دارد؟
بازپرس و قاضی هر دو از جمله مقامات قضایی هستند که در نظام قضایی کشورمان فعالیت میکنند. اما تفاوتهایی با هم دارند که در ادامه بیان شدهاند:
- بازپرس مسئول انجام تحقیقات مقدماتی و کشف جرم و متهم است، اما قاضی مسئول برگزاری دادگاه و صدور حکم است.
- بازپرس باید در هنگام تحقیقات، بیطرفی خود را حفظ کند و همچنین حفظ سلامت آثار جرم و حفاظت از حقوق قانونی متهم را رعایت نماید. اما قاضی باید براساس شواهد و اطلاعاتی که در دادگاه ارائه میشود، به عدالت رسیدگی و حکم منصفانهای صادر کند.
- بازپرس فقط در خصوص جرائم عادی تحقیقات را انجام میدهد و در رابطه با جرائم منافی عفت، تحقیقات را دادستان یا دادستان کل انجام خواهد داد. اما قاضی میتواند در خصوص همه جرائم، بسته به نوع و شأن آن، حکم صادر کند.
مقام بازپرس با دادیار چه تفاوتی دارد؟
بازپرس و دادیار هر دو از جمله مقامات قضایی هستند که در دادسرا فعالیت میکنند. اما تفاوتهایی با یکدیگر دارند که در ادامه بیان شدهاند:
- بازپرس فردی است که در کنار دادستان فعالیت میکند و برای شروع تحقیقات، نیاز به اجازه از دادستان دارد. اما دادیار یک کارشناس حقوق است که تحت نظارت و سلطه دادستان فعالیت میکند.
- بازپرس ممکن است با دادستان اختلاف نظر داشته باشد و مرجع حل اختلاف آنها دادگاه عمومی خواهد بود. اما در خصوص دادیار، نظر نهایی با دادستان است و مرجع و شخص دیگری در مورد اختلاف آنها تصمیم گیری نخواهد کرد.
- بازپرس میتواند خودش شروع به کار کند و در مواردی نیز از دادستان اجازه کسب کند. ولی دادیار برای اقدام به هر کاری باید از طرف دادستان مامور شود.
- بازپرس قرارهای نهایی خود را به صورت شخصی صادر میکند. اما قرارهای نهایی دادیار و همچنین قرار تأمین منتهی به بازداشت متهم، باید در همان روز صدور به نظر دادستان برسد و دادستان نیز مکلف است حداکثر ظرف بیست و چهار ساعت در اینباره اظهار نظر کند.
خدمات وکیل در پروندههای کیفری
طرح شکایت کیفری و رسیدگی به آن، یک فرآیند پیچیده و حساس است که نیاز به دانش و تجربه حقوقی دارد. برخی از شکایات کیفری، ممکن است به جرائم سنگین و مجازاتهای سخت منجر شوند. بنابراین وکیل کیفری، میتواند به شما در موارد زیر کمک کند:
- وکیل میتواند به شاکی در تنظیم شکوائیه کمک کرده و نکات حقوقی و قانونی را در آن رعایت کند. همچنین میتواند از رد شکایت به دلیل نقص فنی یا عدم ارائه مستندات لازم جلوگیری کند.
- وکیل میتواند به شاکی در جمع آوری ادله و شواهد موثق کمک کرده و آنها را به صورت قانع کننده به دادسرا یا دادگاه ارائه کند. همچنین میتواند از شهود، خبرگان، گزارشهای پزشکی، تصاویر، فیلمها و سایر منابع قابل اعتماد استفاده کند.
- وکیل میتواند به شاکی در پاسخ به دفاعیات متهم یا دادستان کمک کند و نقصها یا تضادهای آنها را نشان دهد. همچنین، میتواند با استفاده از قوانین، دفاعیات غیر قانونی یا غیر منطقی را رد کند.
کلام آخر
بازپرس پرونده یک مقام قضایی کیفری است که مسئولیت تحقیقات مقدماتی و کشف جرم و متهم را بر عهده دارد و باید در هنگام تحقیقات، بیطرفی خود را حفظ و حقوق قانونی متهم را رعایت کند. در عین حال بازپرس پرونده با دادستان، دادیار و قاضی تفاوتهایی دارد که در مطالب مذکور به طور کامل به آنها اشاره شد.
سوالات متداول
چگونه میتوانم با بازپرس پرونده ارتباط برقرار کنم؟
برای ارتباط با بازپرس پرونده، باید به دادسرا مراجعه و درخواست ملاقات با وی را از طریق دفتر دادستان یا دفتر بازپرس اعلام کنید. در صورت تأیید درخواست، زمان و مکان ملاقات به شما اطلاع داده خواهد شد. البته باید توجه داشت که بازپرس پرونده ممکن است به دلیل شلوغی کاری یا محرمانه بودن تحقیقات، قادر به پذیرش شما نباشد.
چگونه میتوانم از حقوق قانونی خود در برابر بازپرس پرونده مطلع شوم؟
برای آگاهی از حقوق قانونی خود در برابر بازپرس پرونده، باید به قانون آیین دادرسی کیفری کشور مراجعه کنید. این قانون حقوق و تکالیف شاکی، متهم، دادستان، بازپرس و قاضی را در فرآیند دادرسی تعیین کرده است. همچنین باید توجه داشت که حق استفاده از خدمات وکیل یکی از حقوق قانونی شما است و میتوانید از طریق سامانههای الکترونیکی یا حضور در دفاتر وکالت، وکیل مناسب خود را انتخاب کنید.
چگونه میتوانم از صحت عملکرد بازپرس پرونده اطمینان حاصل کنم؟
برای اطمینان از صحت عملکرد بازپرس پرونده، باید به نظارتهای قضایی و عالی قضات مراجعه کنید که در واقع نهادهای مستقلی هستند که وظیفه نظارت بر عملکرد قضات را بر عهده دارند. شما میتوانید در صورت شک به تخلف یا سوء استفاده بازپرس پرونده، شکایت خود را به این نهادها اعلام کنید و درخواست رسیدگی به آن را داشته باشید.
این مطلب توسط تیم تحریریه دادنیک گردآوری و منتشر شده است.
تیم تحریریه دادنیک روزانه و در جهت افزایش اطلاعات کاربران سایت، مطالب متعددی در زمینههای مختلف منتشر مینماید.
برای مشاوره با وکیل متخصص میتوانید با کارشناسان دادنیک در ارتباط باشید.
