شوراهای حل اختلاف، بهمنظور کاهش تراکم امور دادگاهها و رسیدگی سریعتر به دعاوی تأسیس شدند. این شوراها، از نهادی شبه قضایی، به نهادی قضایی تغییر ماهیت دادند و صلاحیت آنها افزایش پیدا کرد. این نهاد، در تلاش است که دعاوی را از طریق صلح و سازش مورد حلوفصل قرار دهد. قانونگذار، در قانون، موارد صلاحیت شورای حل اختلاف، وظایف و ترکیب اعضای آن را، مشخص نموده است.
در این مقاله از دادنیک به بررسی شورای حل اختلاف، وظایف و اعضای آن میپردازیم. درصورتیکه در خصوص دعاوی مطروحه در شورای حل اختلاف نیازمند دریافت مشاوره حقوقی هستید، با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
شورای حل اختلاف چیست؟
شورای حل اختلاف، یکی از نهادهای قضایی است که با هدف کاهش تراکم امور دادگاهها و سرعت روند رسیدگی دعاوی، تأسیس گردیده است. وظایف این شورا، ترکیب اعضای آن، تشریفات رسیدگی و مواردی که در صلاحیت شورای حل اختلاف است، همگی، در قانون شوراهای حل اختلاف پیشبینیشده است.
شورای حل اختلاف، دادگاه نیست و با دادگاه متفاوت است. از جمله تفاوتهای شورای حل اختلاف با دادگاه، تفاوت در صلاحیت رسیدگی به امور و دعاوی است. بهموجب قانون شوراهای حل اختلاف، صلاحیت شوراهای حل اختلاف پیشبینیشده است.
صلاحیت شوراها، در مواردی، از جمله امور کیفری، صرفاً ایجاد صلح و سازش خواهد بود و در صورت عدم سازش، شورای حل اختلاف، حق صدور رأی نخواهند داشت و در برخی دعاوی مالی، امور مربوط به انحصار وراثت، اعسار در شرایط خاص خود، امور مربوط به اجاره در دعوای تخلیه، شورا، صلاحیت رسیدگی و حق صدور رأی را داراست.
بر اساس قانون شوراهای حل اختلاف، آئین رسیدگی در شورای حل اختلاف، جز در موارد صدور رأی، واخواهی، تجدیدنظر و هزینه دادرسی، تابع آئین و تشریفات رسیدگی در قانون آئین دادرسی کیفری و قانون آئین دادرسی مدنی خواهد بود.
ساختار شورای حل اختلاف
هر شعبه شورای حل اختلاف، دارای رئیس و دو نفر عضو اصلی و یک نفر عضو علیالبدل خواهد بود. در بعضی از شوراها، برای انجام بهتر وظایف، یک مسئول دفتر، توسط رئیس حوزه قضائی مربوطه، انتخاب و ابلاغ وی توسط رئیسکل دادگستری استان یا معاون او صادر خواهد شد.
در هر حوزه قضایی، یک یا چند نفر قاضی، بهعنوان قاضی شورا، فعالیت میکنند. فعالیت هر قاضی، منحصر به یک شورای حل اختلاف نخواهد بود، بلکه رئیس قوه قضائیه میتواند، یک قاضی، برای چند شورای حل اختلاف، تعیین نماید.
ویژگیهای اعضای شورای حل اختلاف
شرایط اعضای شورای حل اختلاف، بر طبق مادهٔ ۶ قانون شوراهای حل اختلاف شامل موارد زیر است:
- اعتقاد به دین مبین اسلام
- تأهل
- داشتن حداقل سیسال سن
- حسن شهرت به امانتداری و دینداری و درستکاری در عمل
- تابعیت جمهوری اسلامی ایران و التزام عملی به قانون اساسی و ولایت مطلقه فقیه
- ساکن بودن در حوزه شورا حداقل به مدت ۶ ماه و تداوم سکونت
- عدم استفاده از مشروبات الکلی و عدم اعتیاد به مواد مخدر یا روانگردان
- عدم سابقه محکومیت مؤثر کیفری و عدم محرومیت از حقوق اجتماعی
- داشتن کارت پایان خدمت وظیفه عمومی یا معافیت از آن برای مشمولان
- حداقل مدرک کارشناسی یا مدرک حوزوی معادل آن
در شورای روستا، سواد خواندن و نوشتن و ترجیحاً داشتن دیپلم و بالاتر برای فعالیت در شورا کافی خواهد بود.
صلاحیت شورای حل اختلاف
باتوجهبه قانون، صلاحیت شورای حل اختلاف، عبارت است از:
ایجاد صلح و سازش، با تراضی طرفین
بر اساس ماده ۸ قانون شورای حل اختلاف، این شورا در کلیه امور مدنی و حقوقی، کلیه جرائم قابلگذشت و جنبه خصوصی جرائم غیرقابلگذشت دارای صلاحیت ایجاد صلح و سازش است. البته در صورت عدم تراضی طرفین، شورای حل اختلاف، صلاحیت صدور رأی ندارد و پرونده را به مراجع صالح، ارجاع خواهد داد.
صدور رأی توسط قاضی شورا با مشورت سایر اعضا
شورا میتواند بر اساس ماده ۹ قانون شورای حل اختلاف در موارد زیر رأی صادر کند:
- در دعاوی مالی راجع به اموال منقول، تا سقف ۲۰ میلیون تومان؛ (به جز مواردی که در تاریخ لازمالاجرا شدن این قانون در دادگستری مطرح شدهاند.)
- در تمامی دعاوی مربوط به تخلیه عین مستأجره؛ (به جز دعاوی مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه)
- در دعاوی تعدیل اجارهبها، به شرط عدم وجود اختلاف در رابطه استیجاری؛
- در دعاوی راجع به صدور گواهی انحصار وراثت، تحریر ترکه، مهروموم ترکه و رفع آن؛
- در دعاوی اعسار از پرداخت محکوم به؛ (درصورتیکه شورا نسبت به اصل دعوی رسیدگی کرده باشد)
- در دعاوی خانواده راجع به جهیزیه، مهریه و نفقه، تا نصاب دویست میلیون ریال؛ (درصورتیکه مشمول ماده (۲۹) قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ نگردد)
- در دعوی مربوط به تأمین دلیل؛
- در جرائم تعزیری مستوجب مجازات جزای نقدی درجه هشت.
وظایف ماده ۱۲ قانون شورای حل اختلاف
از دیگر صلاحیتهای شورا، وظایفی است که در ماده ۱۲ قانون شورای حل اختلاف، پیشبینیشده است. در واقع، شوراها باید، اقدامات لازم را برای حفظ اموال اشخاص صغیر، مجنون و غیررشید که فاقد ولی یا قیم هستند و غایب مفقودالاثر، ماترک متوفی بلاوارث و اموال مجهولالمالک به عملآورند و بلافاصله مراتب را به مراجع صالح اعلام کنند. شوراها، حق دخل و تصرف در هیچ یک از اموال مذکور را نخواهند داشت.
آیین رسیدگی در شورای حل اختلاف
آیین رسیدگی، شیوه و تشریفاتی است که قضات و طرفین دعوا، ملزم به رعایت آن هستند. بر اساس قانون شوراهای حل اختلاف، رسیدگی در شوراهای حل اختلاف، تابع قوانین و تشریفات خاص خود است. آیین رسیدگی در شوراهای حل اختلاف، بر اساس قانون شوراهای حل اختلاف شامل موارد زیر است:
- رسیدگی شوراها، با درخواست کتبی یا شفاهی خواهد بود. درخواست شفاهی در صورتمجلس قید و به امضای خواهان یا متقاضی خواهد رسید.
- درخواست رسیدگی، متضمن مواردی از قرار نام و نام خانوادگی، مشخصات و نشانی طرفین دعوی، موضوع خواسته و همچنین تقویم آن در امور مالی، موضوع درخواست یا اتهام دلایل و مستندات درخواست یا شکایت، است.
- رسیدگی قاضی شورا، از حیث اصول و قواعد، در موارد صلاحیت، حق دفاع، حضور در دادرسی، رسیدگی به دلایل و مانند آن، تابع مقررات قوانین آیین دادرسی مدنی و کیفری است؛ اما در صدور رأی، واخواهی، هزینه دادرسی و تجدیدنظرخواهی از شورای حل اختلاف، تابع قانون شوراهای حل اختلاف خواهد بود.
صلاحیت کیفری شورای حل اختلاف
در زمینه صلح و سازش، شورای حل اختلاف در کلیه جرائم قابلگذشت و جنبه خصوصی جرائم غیرقابلگذشت، قادرند، نسبت به ایجاد صلح و سازش میان طرفین و اصحاب دعوا، اقدام نمایند؛ اما در شرایطی که طرفین، اقدام به سازش نکنند، بههیچوجه، حق صدور رأی در خصوص اصل دعوا را نخواهند داشت.
شورای حل اختلاف تنها در صورتی قادر است در زمینه جرایم، اقدام به صدور رأی کند که جرم رخداده، از جرائم تعزیری مستوجب مجازات جزای نقدی درجه هشت باشد. در غیر این صورت، شورای حل اختلاف در خصوص امور کیفری، هیچگونه صلاحیتی برای رسیدگی ندارد.
جمعبندی
شورای حل اختلاف، نهادی قضایی است که بهمنظور حل اختلاف و صلح و سازش بین اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی، تحت نظارت قوه قضائیه تأسیس شده است. این شورا، در شهرها و در صورت لزوم، در روستاها تشکیل خواهد شد که البته، در صورت تشکیل در روستاها، صرفاً صلاحیت ایجاد صلح و سازش را دارد.
وکلای مؤسسه حقوقی دادنیک آمادهاند شما را در مسائل حقوقی پیرامون شورای حل اختلاف راهنمایی کنند.
سؤالات متداول
آیا هزینه کارشناسی، تأمین دلیل و وکیل نیز در سقف مالی صلاحیت شورای حل اختلاف مؤثر است؟
بهموجب بند الف ماده ۹ قانون شورای حل اختلاف، ملاک حد نصاب و تعیین صلاحیت، اصل خواسته دعوی بدون درنظر گرفتن هزینه کارشناسی و دادرسی و حقالوکاله وکیل است.
چه دعاوی و شکایاتی حتی با تراضی قابلطرح در شوراهای حل اختلاف نیست؟
بر اساس ماده ۱۰ قانون شورای حل اختلاف، دعاوی ناشی از اختلاف در اصل طلاق، اصل نکاح، فسخ، رجوع، نسب، اصل وصیت، وقفیت، تولیت، ورشکستگی، حجر، اموال دولتی و عمومی حتی با تراضی طرفین هم در شوراهای حل اختلاف قابلطرح نیستند.
این مطلب توسط تیم تحریریه دادنیک گردآوری و منتشر شده است.
تیم تحریریه دادنیک روزانه و در جهت افزایش اطلاعات کاربران سایت، مطالب متعددی در زمینههای مختلف منتشر مینماید.
برای مشاوره با وکیل متخصص میتوانید با کارشناسان دادنیک در ارتباط باشید.