تامین دلیل یکی از مفاهیم مهم در آیین دادرسی مدنی است که بهمنظور حفظ و ثبت دلایل و مدارکی که ممکن است در آینده از بین بروند، استفاده میشود. در ادامه به بررسی جامع تامین دلیل میپردازیم.
تعریف تامین دلیل
تامین دلیل بهمعنای پیشگیری از نابودی یا تغییر دلایل است که امکان دارد در آینده برای اثبات ادعاها یا دفاع در برابر ادعاها موردنیاز باشند. این دلایل میتوانند شامل اسناد، شهادت شهود و یا هر مدرکی باشند که برای اثبات حق یا دفاع در دعوا مورد استفاده قرار میگیرند.
همچنین، در حقوق ایران، تامین دلیل بهعنوان یک ابزار پیشگیرانه و حمایتی شناخته میشود که به افراد اجازه میدهد دلایل خود را قبل از اینکه از بین بروند یا تغییر کنند، ثبت و حفظ کنند. این ابزار بهویژه در مواردیکه دلایل ممکن است بهعلت گذر زمان، شرایط محیطی و یا اقدامات طرف مقابل از بین بروند، بسیار مفید است.
تامین دلیل میتواند شامل موارد زیر باشد:
- اسناد کتبی: قراردادها، رسیدها و نامهها که ممکن است به مرور زمان خراب شوند یا از بین بروند.
- شهادت شهود: در مواردیکه شهود ممکن است در آینده در دسترس نباشند یا شهادت آنها تغییر کند.
- مدارک فیزیکی: اشیاء یا مکانهایی که ممکن است تغییر کنند یا از بین بروند.
موارد استفاده از تامین دلیل
تامین دلیل در مواردی استفاده میشود که:
- احتمال از بین رفتن یا تغییر دلایل وجود دارد. بهعنوان مثال، در مواردیکه اسناد کاغذی ممکن است به مرور زمان خراب شوند یا از بین بروند.
- دلایل ممکن است توسط طرف مقابل مخفی یا انکار شوند. برای مثال، در مواردیکه طرف مقابل ممکن است اسناد یا مدارک را مخفی کند یا از بین ببرد.
- دلایل بهدلیل گذر زمان یا شرایط محیطی ممکن است از بین بروند. همچون مواردیکه آثار جرم یا حادثه به مرور زمان از بین میروند.
مراحل درخواست تامین دلیل
مراحل درخواست تامین دلیل شامل تهیه دادخواست، ارائه به مرجع صالح و پرداخت هزینهها است که در ادامه به تفصیل بررسی میشوند.
- تهیه دادخواست: درخواست تامین دلیل باید بهصورت کتبی یا شفاهی به مرجع صالح ارائه شود. این درخواست باید شامل مشخصات درخواستکننده، موضوع دعوا و دلایل درخواست تامین دلیل باشد. در دادخواست باید بهطور دقیق توضیح داده شود که چرا تامین دلیل ضروری است و چه دلایلی باید تامین شوند.
- ارائه به مرجع صالح: درخواست تامین دلیل معمولاً به شورای حل اختلاف محل وقوع دلیل ارائه میشود. در صورت عدم وجود شورای حل اختلاف، دادگاه عمومی صالح به رسیدگی است. مرجع صالح باید درخواست را بررسی کرده و در صورت تایید، قرار تامین دلیل صادر کند.
- پرداخت هزینهها: هزینههای مربوط به تامین دلیل باید توسط درخواستکننده پرداخت شود. این هزینهها شامل هزینه ثبت درخواست و هزینه کارشناسی (در صورت نیاز) است. میزان هزینهها نیز با توجه بهنوع دلیل و میزان پیچیدگی آن متفاوت است و امکان دارد شامل هزینههای اضافی برای کارشناسان یا متخصصان باشد.
اعتبار تامین دلیل
تامین دلیل بهمعنای معتبر بودن دلایل نیست، بلکه تنها بهمعنای حفظ و ثبت آنها است. دادگاه در زمان رسیدگی به دعوا، اعتبار دلایل تامین شده را بررسی و تصمیمگیری میکند. بهعبارت دیگر، تامین دلیل تنها بهمعنای ثبت و حفظ دلایل است و دادگاه باید در زمان رسیدگی به دعوا، اعتبار و صحت دلایل را بررسی کند.
نمونههایی از تامین دلیل
تامین دلیل در موارد مختلفی کاربرد دارد و میتواند به حفظ و ثبت دلایل در شرایط گوناگون کمک کند. در ادامه به برخی از نمونههای رایج تامین دلیل میپردازیم:
- خسارت خودرو: در صورت وقوع تصادف، قبل از تعمیر خودرو میتوان درخواست تامین دلیل داد تا خسارات وارده ثبت و حفظ شوند. کارشناس دادگستری میتواند خسارات وارده را بررسی و ثبت کند تا در آینده برای مطالبه خسارت مورد استفاده قرار گیرد. فرض کنید خودروی شما در یک تصادف آسیب دیده است و شما قصد دارید از بیمه یا فرد مقصر خسارت بگیرید. قبل از تعمیر خودرو، میتوانید از کارشناس دادگستری بخواهید که خسارات را بررسی و ثبت کند تا در آینده بتوانید از این مدارک برای اثبات خسارت استفاده کنید.
- اسناد مالی: در مواردیکه احتمال از بین رفتن اسناد مالی وجود دارد، میتوان درخواست تامین دلیل داد تا این اسناد ثبت و محفوظ بمانند. اگر شما اسنادی دارید که نشاندهنده بدهی یا طلب از فردی است و احتمال میدهید که این اسناد توسط طرف مقابل مخفی یا از بین برده شوند، میتوانید درخواست تامین دلیل دهید تا این اسناد ثبت و محفوظ بمانند.
- خسارت به ملک: در صورتیکه ملکی دچار خسارت شده باشد و مالک قصد اقامه دعوا علیه عامل خسارت را داشته باشد، میتواند درخواست تامین دلیل دهد تا خسارات وارده ثبت و حفظ شوند. فرض کنید ساختمان شما بهدلیل ساخت و ساز همسایه دچار ترکخوردگی شده است. قبل از تعمیر ساختمان، میتوانید از کارشناس بخواهید که خسارات را بررسی و ثبت کند تا در آینده بتوانید از این مدارک برای مطالبه خسارت استفاده کنید.
- شهادت شهود: در مواردیکه شهود ممکن است در آینده در دسترس نباشند یا شهادت آنها تغییر کند، میتوان درخواست تامین دلیل داد تا شهادت آنها ثبت و محفوظ بماند. اگر شما شاهدانی دارید که میتوانند در مورد یک حادثه شهادت دهند، اما احتمال میدهید که در آینده در دسترس نباشند یا شهادت آنها تغییر کند، میتوانید درخواست تامین دلیل دهید تا شهادت آنها ثبت و محفوظ بماند.
- مدارک پزشکی: در مواردیکه مدارک پزشکی ممکن است به مرور زمان از بین بروند یا تغییر کنند، میتوان درخواست تامین دلیل داد تا این مدارک ثبت و محفوظ بمانند. اگر شما بهدلیل یک حادثه دچار آسیب شدهاید و مدارک پزشکی دارید که نشاندهنده شدت آسیبها هستند، میتوانید درخواست تامین دلیل دهید تا این مدارک ثبت و محفوظ بمانند و در آینده برای مطالبه خسارت یا اثبات ادعاها مورد استفاده قرار گیرند.
شرایط و محدودیتهای تامین دلیل
تامین دلیل باید در شرایط خاصی انجام شود و محدودیتهایی دارد. بهعنوان مثال:
- زمان مناسب: تامین دلیل باید در زمانی انجام شود که دلایل هنوز موجود و قابل دسترسی هستند. در غیر این صورت، تامین دلیل ممکن است بیفایده باشد.
- محدودیتهای قانونی: تامین دلیل باید مطابق با قوانین و مقررات مربوطه انجام شود. بهعنوان مثال، تامین دلیل نباید به حقوق و حریم خصوصی افراد تجاوز کند.
- محدودیتهای مالی: تامین دلیل ممکن است هزینهبر باشد و درخواستکننده باید هزینههای مربوطه را پرداخت کند.
کلام آخر
تامین دلیل یکی از ابزارهای مهم در حفظ حقوق افراد و جلوگیری از تضییع دلایل است. با استفاده از این ابزار، افراد میتوانند دلایل خود را ثبت و حفظ کرده و در زمان مناسب از آنها برای اثبات حق یا دفاع در دعوا استفاده کنند. تامین دلیل بهویژه در مواردیکه احتمال از بین رفتن یا تغییر دلایل وجود دارد، بسیار مفید و ضروری است.
علاوهبر این، موسسه حقوقی دادنیک، با تیمی از وکلای پایه یک دادگستری و کارشناسان حقوقی، به ارائه خدمات حقوقی و وکالتی به ایرانیان داخل و خارج از کشور میپردازد و میتواند به شما در مواردی همچون تامین دلیل نیز کمک کند.
سؤالات متداول
تامین دلیل توسط چه مرجعی انجام میشود؟
درخواست تأمین دلیل معمولاً به شورای حل اختلاف محل وقوع دلیل ارائه میگردد. اگر شورای حل اختلاف در دسترس نباشد، دادگاه عمومی صالح به این امر رسیدگی میکند. مرجع صالح پس از بررسی درخواست، در صورت تأیید، قرار تأمین دلیل را صادر مینماید.
تامین دلیل چه محدودیتهایی دارد؟
برای انجام تامین دلیل، باید شرایط خاصی رعایت شود و محدودیتهایی وجود دارد. بهعنوان مثال، تامین دلیل باید در زمانی صورت گیرد که شواهد هنوز موجود و در دسترس باشند. همچنین، این فرآیند باید براساس قوانین و مقررات مربوطه انجام شود و نباید به حقوق و حریم خصوصی افراد لطمهای وارد کند. همچنین، تامین دلیل ممکن است هزینهبر باشد و درخواستکننده موظف به پرداخت هزینههای مربوطه است.
این مطلب توسط تیم تحریریه دادنیک گردآوری و منتشر شده است.
تیم تحریریه دادنیک روزانه و در جهت افزایش اطلاعات کاربران سایت، مطالب متعددی در زمینههای مختلف منتشر مینماید.
برای مشاوره با وکیل متخصص میتوانید با کارشناسان دادنیک در ارتباط باشید.