در لغت اشتباه تصور نادرستی است که انسان از واقعیت دارد. اشتباه در عالم حقوق نیز چنین معنایی دارد؛ اما از نظر تأثیری که در صحت یا بطلان اعمال و وقایع حقوقی داراست اهمیت زیادی دارد.
اشتباه در عقد قرارداد اثر مختلفی دارد گاهی اشتباه بنا بر دلایلی قانونی عقد را باطل می‌کند و گاهی نیز اشتباه تأثیری در عقد ندارد و کماکان قرارداد صحیح است. از جمله اشتباهات غیر مؤثر در معامله میتوان به‌اشتباه در ارزش موضوع معامله، طرف قرارداد، جهت معامله، قانون و اوصاف موضوع قرارداد اشاره کرد.
در این مقاله از دادنیک به بررسی اشتباهات غیر مؤثر در معامله می‌پردازیم. در صورتی در این زمینه نیازمند دریافت مشاوره حقوقی هستید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
اشتباه غیر مؤثر چیست؟
باتوجه‌به آزادی اراده طرفین درصورتی‌که طرفین قرارداد مرتکب برخی اشتباهات مصرح در قانون شوند و متعاقدین با وجود اشتباه به قرارداد خود ادامه دهند و این اشتباه مهم و اساسی نبوده باشد و فرع بر معامله باشد. طرفین نیز خواستار بطلان و فسخ معامله نشوند آن اشتباه غیر مؤثر است.
قانون‌گذار برای این اشتباهات اهمیتی در نظر نگرفته است و باتوجه‌به اصل استحکام معاملات این اشتباهات را در عقود مؤثر نیستند.
موارد عدم بطلان قرارداد مواردی است که درصورتی‌که بین طرفین عقد رعایت نگردد منجر به بطلان معامله نخواهد شد.
برخی از این اشتباهات عبارت‌اند از:
اشتباه در قیمت و ارزش مورد معامله:
درصورتی‌که اشتباه در قیمت باعث غبن فاحش شود قرارداد باطل خواهد بود و قابلیت فسخ ایجاد می‌شود. اما در صورتی که غبن قابل مسامحه باشد قرارداد کاملاً صحیح خواهد بود؛ مثلاً مشتری به جهت اشتباه در قیمت، مبیع را بیشتر از قیمت بازار خریداری کرده است؛ اما میزانی را که مغبون شده از نظر عرفی قابل مسامحه است، بنابراین قرارداد صحیح است. پس اشتباه در قیمت و ارزش مورد معامله به‌شرط آن که منجر غبن فاحش نشود در صحت معامله مؤثر نیست.
اشتباه در اوصاف موضوع:
زمانی که اشتباه در اوصاف موضوع قرارداد صریحاً یا ضمناً در قرارداد درج شود و موضوع توافق طرفین باشد قرارداد صحیح نخواهد بود. اما اگر اشتباه در اوصاف نه‌تنها ضمن قرارداد به طور صریح شرط شده باشد؛ بلکه به طور ضمنی در قرارداد درج نشده است. این اشتباهات در قرارداد هیچ‌گونه اثری نخواهد داشت، مهم نیست این اوصاف مربوط به موضوع یا مربوط به شخص طرف قرارداد باشد.
فرض کنید شخصی پیراهنی می‌خرد و فکر می‌کند که پیراهن مارک‌دار است؛ اما این وصف را در معامله شرط قرار نمی‌دهد یا حتی مبنای توافق طرفین هم خرید پیراهن مارک‌دار نیست. این قرارداد صحیح است و قابل ابطال نیست.
همچنین اگر دختری با پسری ازدواج کند با این تصور که پسر ثروتمند است؛ اما در هنگام انعقاد عقد این وصف را شرط نکند و در توافقات و مذاکرات مقدماتی هم این مسئله ذکر نشود، بعد از انعقاد عقد نکاح معلوم گردد که این خانم اشتباه کرده است؛ حتی حق فسخ ایجاد نمی‌شود و عقد صحیح خواهد بود. پس اشتباه در اوصاف موضوع معامله به‌شرط آن که وارد قلمرو شروط قرارداد نشده باشد مؤثر در معامله نیست.
اشتباه در شخص طرف قرارداد:
اگر در هویت جسمی یا اوصاف شخص طرف قرارداد اشتباهی رخ دهد، درصورتی‌که شخصیت طرف قرارداد علت اصلی انعقاد عقد باشد ضمانت اجرای اشتباه بطلان قرارداد است. اما اگر اشتباه در هویت جسمی یا اشتباه در اوصاف شخص طرف قرارداد رخ دهد؛ اما شخصیت طرف قرارداد علت عمده عقد نبوده باشد، این اشتباه به صحت معامله خدشه‌ای نمی‌رساند؛ بنابراین اشتباه در هویت جسمی یا اوصاف شخص طرف قرارداد به‌شرط آن که شخصیت او علت اصلی عقد نباشد در صحت عقد مؤثر نیست.
برای مثال اگر فردی به‌جای آقای محسنی با آقای صالحی معامله کند باعث بطلان معامله نیست.
اشتباه در انگیزه یا جهت معامله:
از‌آنجایی‌که جهت معامله انگیزه‌ای است که هر فرد برای انعقاد عقد ممکن است داشته باشد و یک امر کاملاً شخصی و درونی است؛ معقولانه نیست جهت معامله وارد قلمرو قرارداد شده و بر روی صحت قرارداد اثرگذار باشد. مگر اینکه صراحتاً در قرارداد شرط شده باشد.
بنابراین، باتوجه‌به اینکه اغراضی که افراد در انعقاد معامله دارند متنوع، قابل‌تغییر و شخصی است منشأ اثر در قراردادها نخواهند بود، باتوجه‌به اصل صحت قراردادها، اشتباهات مؤثر در معامله محدود به اشتباهاتی‌اند که ارکان اصلی عقد تأثیر بگذارند.
فرض کنید کارمندی در محل مأموریت خودش خانه‌ای خریداری می‌کند به انگیزه سکونت در آن؛ بعد از انعقاد قرارداد می‌فهمد که به محل دیگری منتقل شده، چنین معامله‌ای صحیح است. چون انگیزه، شخصی است.
اشتباه در قانون:
اشتباه در قانون یا عدم علم نسبت به آن، در معامله مؤثر نیست؛ مثلاً تاجری مالی را می‌خرد با این تصور که صادر کردن این کالا قانونی و مجاز است، بعد از انعقاد قرارداد می‌فهمد که صادرات این کالا بر اساس قانون منع شده است. اشتباه در قانون نه به‌صورت صریح و نه به‌صورت ضمنی، در صحت عقد مؤثر نیست.
لازم به ذکر است که اگر جهل به قانون باعث ایجاد یکی از اشتباهات مؤثر در عقد گردد، عقد صحیح نیست، اما این مسئله، به دلیل اشتباهی است که قانون آن را مؤثر می‌داند و نه به دلیل جهل نسبت به قانون.
باتوجه‌به دامنه تأثیر هر یک از این اشتباهات و خسارات مادی و معنوی که از بابت این اشتباهات ایجاد می‌شود پیشنهاد می‌کنیم برای تنظیم قراردادهای خود از یک وکیل قرارداد کمک بگیرید. وکلای مؤسسه حقوقی دادنیک آماده‌اند در این زمینه از شما پشتیبانی کنند.
جمع‌بندی
اغلب افراد جامعه در ارتباطات خود نیازمند انعقاد قرارداد و معاملاتی هستند که باید قواعدی را در نگارش آن رعایت شود. در صورت عدم رعایت آن امکان ابطال عقد وجود دارد. البته همه اشتباهات در معاملات منجر به بطلان عقد نخواهد شد. برخی از اشتباهات غیر مؤثر عقود، اشتباه در ارزش موضوع معامله، طرف قرارداد، جهت معامله، قانون و اوصاف موضوع قرارداد هستند.
وکلای مؤسسه حقوقی دادنیک آماده‌اند به سؤالات شما مخاطبان عزیز در زمینه اشتباهات قراردادی پاسخ دهند.
سؤالات متداول
اشتباهاتی که منجر به بطلان قرارداد می‌شوند کدام‌اند؟
اشتباه در نوع عقد، اشتباه در مورد عقد، اشتباه در خود موضوع معامله و در برخی موارد اشتباه در شخص معامله منجر به بطلان قرارداد می‌شود.
اگر اشتباه غیر مؤثر در انعقاد قرارداد شود چگونه میتوان قرارداد را خاتمه داد؟
در صورت وجود اشتباه غیر مؤثر همچنان طرفین قرارداد میتوانند قرارداد را اقاله کنند.
این مطلب توسط تیم تحریریه دادنیک گردآوری و منتشر شده است.
تیم تحریریه دادنیک روزانه و در جهت افزایش اطلاعات کاربران سایت، مطالب متعددی در زمینه‌های مختلف منتشر می‌نماید.
برای مشاوره با وکیل متخصص می‌توانید با کارشناسان دادنیک در ارتباط باشید.
