اقسام رهن

اگر فردی به شخصی بدهکار باشد، مالی را به عنوان وثیقه به بدهکار می‌دهد که به آن رهن می‌گویند و انواع مختلفی مانند رهن تصرف، رهن قضایی و… دارد. در این مطلب به موضوع انواع رهن می‌پردازیم. شما می‌توانید سؤالات خود را درباره اقسام رهن از مشاوران دادنیک و یا وکیل ملکی بپرسید.

رهن چیست؟

شاید این سؤال برای شما هم مطرح شود که رهن چیست؟ زیرا آنچه به عنوان رهن می‌شناسیم، در حوزه ملک است. مالی که مستأجر به صاحب ملک می‌دهد و از میزان کرایه ماهیانه آن کم می‌شود. اما اگر دقیق تر نگاه کنیم، این مال نوعی قرض به حساب می‌آید که میان موجر و مستأجر رد و بدل می‌شود.

اما برای ارائه تعریف دقیق‌تر می‌توانیم به ماده 771 قانون مدنی اشاره کنیم که اعلام می‌کند: «رهن عقدی است که به موجب آن مدیون مالی را برای وثیقه به داین می‌دهد. ‌رهن دهنده را راهن و طرف دیگر را مرتهن می‌گویند.»

در توضیح ساده تر اگر فردی بدهی داشته باشد و مالی را به عنوان وثیقه به طلبکار بدهد، عقد رهن رخ داده است. در این شرایط وثیقه تا زمان تسویه حساب بدهکار، در اختیار طلبکار می‌ماند. البته اجازه استفاده از منافع و فروش رهن را ندارد. مگر اینکه در مورد استفاده از منافع و فروش رهن میان راهن و مرتهن (بدهکار و طلبکار) توافق شده باشد.

آشنایی با اقسام رهن

در این بخش به انواع رهن می‌پردازیم که با توجه به مالی که به عنوان وثیقه به طلبکار داده می‌شود، متنوع خواهند بود.

رهن تصرف

یکی از اقسام رهن، رهن تصرف است که طلبکار مالی را در تصرف خود دارد تا بدهی به او پرداخت شود. در این مدت رهن و سود آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای این نوع رهن قوانین مختلفی وجود دارند. برای مثال اگر مرتهن (طلبکار) فوت کند، راهن می‌تواند با وراث مرتهن به توافق برسد که رهن در اختیار شخص سومی قرار داشته باشد تا زمانی که بدهی پرداخت گردد.

رهن قضایی

نوعی دیگر از رهن وجود دارد که به موجب آن، مال در اختیار دادگاه قرار می‌گیرد و آزاد نخواهد شد. در توضیح حقوقی آمده است که رهن قضایی همان اموال محکوم علیه یا مدعی علیه هستند که به علت تأمین قرار دادگاه توقیف می‌شوند.

رهن مستعار

یکی دیگر از انواع رهن، رهن مستعار نامیده می‌شود که طی آن مالی در مدت زمان معینی به صورت رایگان در اختیار فردی باشد. سپس این مال از سوی فردی که مال در دست اوست و بدهکار شده به عنوان رهن به طلبکار داده شود.

رهن قطعی

گاهی در یک معامله فروشنده شرط می‌کند که اگر طی مدت زمان مشخصی، تمام یا قسمتی از پول دریافت شده از خریدار را به او بر‌گرداند، حق فسخ معامله را داشته باشد. این موضوع که به «بیع شرط» معروف است، در قالب رهن با سندی رسمی و دارای حق استرداد استفاده می‌شود و رهن قطعی نام دارد.

رهن دین و منفعت

برخی از اموال فرد به طور قانونی قابل رهن نیستند. در واقع رهن دادن آنها باطل خواهد بود. دین و منفعت از آن دسته دارایی‌ها هستند که حتی ماده 744 قانون مدنی هم به این موضوع اشاره دارد.

رهن مضاعف

گاهی این مسئله پیش می‌آید که فرد اول مالی را به فرد دوم می‌دهد. پس از مدتی نیز همان فرد اول مال دیگر خود را به عنوان رهن در اختیار فرد دوم قرار می‌دهد. در چنین شرایطی، مبادله مال دوم به عنوان رهن مضاعف شناخته می‌شود. جالب است بدانید که سند رهن مضاعف به اسم سند متمم شناخته می‌شود.

رهن مکرر

آخرین شکل از اقسام رهن، رهن مکرر نامیده می‌شود. به این معنی که بدهکار مالی را به عنوان رهن به یک طلبکار بدهد. سپس مال رهن شده را به عنوان رهن به فرد طلبکار دیگری بدهد، که این حالت رهن مکرر نامیده می‌شود.

در رهن مکرر به عنوان یکی از اقسام رهن، دو حالت پیش می‌آید. اول آنکه بدهکار با اطلاع دادن به طلبکار اول، مال را در رهن طلبکار دوم قرار دهد. در این حالت حقوق طلبکار اول هم حفظ می‌شود. در دومین حالت، بدهکار بدون اینکه دومین طلبکار یا مرتهن را در جریان اولین رهن قرار دهد، با او قرارداد می‌بندد.

در دفتر اسناد رسمی پیش از تنظیم سند رهن دوم از مرتهن اول اجازه گرفته می‌شود. در صورت عدم موافقت طلبکار یا مرتهن اول، رهن دوم امکان پذیر نخواهد بود. به بیان دیگر موافقت طلبکار اول برای عقد رهن مکرر ضروری است.

سوالات متداول