حکم قطعی در آیین دادرسی حکمی است که تجدیدنظرخواهی نسبت به آن قابلطرح نیست و این رأی قابلاجرا است. در شرایط خاصی که از سوی قانون آیین دادرسی مدنی تشریح شده است، امکان اعتراض به احکام قطعی دادگاه وجود دارد.
از جمله راههای اعتراض به احکام قطعی مراجع قضایی واخواهی، اعتراض شخص ثالث، فرجامخواهی و اعاده دادرسی است.
در این مقاله از دادنیک به بررسی شیوههای مختلف اعتراض نسبت به رأی قطعی میپردازیم.
حکم قطعی چیست؟
هنگامی که دعوایی در سیستم قضایی طرح میشود، مراحل قضایی متعددی را طی میکند و در آخرین مرحله، رأی صدور میشود. رأی صادره، از جنبههای گوناگون قابلتقسیم بندی است. یکی از این تقسیمبندیها تقسیم احکام به احکام قطعی و احکام غیر قطعی است.
احکام غیر قطعی دادگاه، احکامی است که هنوز از روشهای عادی اعتراض یعنی واخواهی و تجدیدنظرخواهی، قابلاعتراض است و اجرای آن امکانپذیر نیست.
احکامی که دیگر امکان واخواهی و تجدیدنظرخواهی نسبت به آنها وجود ندارد، بنابراین ذینفع رأی میتواند رأی را اجرا کند، آرا قطعی نامیده میشوند.
آیا به رأی قطعی دادگاه تجدیدنظر میتوان اعتراض کرد
رأی قطعی میتواند از دادگاه بدوی صادر شود و از ابتدا جزء آرای قطعی باشد. یا از دادگاه بدوی صادر شود؛ اما به دلیل اینکه در مهلت مقرر نسبت به آن واخواهی و تجدیدنظرخواهی صورت نگرفته است، قطعی گردیده باشد. تمام آرایی که از دادگاه تجدیدنظر نیز صادر میگردد، رأی قطعی هستند.
در شرایط خاصی که از سوی قانون آیین دادرسی مدنی پیشبینیشده است، میتوان به رأی قطعی دادگاه تجدیدنظر اعتراض کرد که این راهها عبارتاند از:
- واخواهی
- اعتراض شخص ثالث
- فرجامخواهی
- اعاده دادرسی
راههای اعتراض به رأی قطعی دادگاه تجدیدنظر محدود و استثناییاند و تنها در چارچوب قانونی قابلاستفادهاند.
روشهای اعتراض به احکام قطعی دادگاه
احتمال اعتراض بهحکم قطعی حتی پس از عبور پرونده از دو مرحله بدوی و تجدیدنظر درصورتیکه از نظر قانونی یا شرعی اشکال داشته باشد وجود دارد. روشهای اعتراض به احکام قطعی دادگاه عبارتاند از:
واخواهی خوانده غایب نسبت بهحکم غیابی
در صورتی رای دادگاه بدوی غیابی بوده و خواهان بهموجب آن محکوم شود سپس این خواهان اقدام به تجدیدنظرخواهی کند و خوانده مجدداً در مرحله تجدیدنظرخواهی حاضر نشود، اگر رأی دادگاه تجدیدنظر علیه خوانده باشد، وی حق واخواهی از رأی دادگاه تجدیدنظر را دارد.
اعتراض شخص ثالث
شخص ثالث که خواهان و خوانده پرونده نیست؛ اما رأی قطعی صادره بهنوعی موجب زیان وی شود، مطابق قانون حق اعتراض به کلیه آرا منجمله حکم قطعی را دارد.
فرجامخواهی
بر اساس ماده ۳۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی احکام قطعی دادگاههای تجدیدنظر در برخی از دعاوی از جمله اصل نکاح، طلاق و حجر قابل فرجامخواهی در دیوان عالی کشور هستند.
اعاده دادرسی
طبق ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی، اعاده دادرسی که در شرایطی خاص مثلاینکه حکم دو دادگاه در یک موضوع متضاد باشد یا اینکه حکم نسبت به بیشتر از خواسته صادر شود، میتواند بهعنوان اعتراض به احکام قطعی دادگاه، استفاده شود.
اعتراض به احکام قطعی دادگاه از طریق واخواهی
رأی قطعی به حکمی است که اعتراض واخواهی و تجدیدنظرخواهی نسبت به آن قابلطرح نیست؛ بااینوجود در مواردی که حکم از دادگاه تجدیدنظر صادر شده و نسبت به خوانده دعوا غیابی باشد، خوانده ظرف مهلت واخواهی میتواند به آن اعتراض کند.
درصورتیکه خواهان اقدام به طرح دعوا علیه خوانده کند و خوانده در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشود. بااینوجود، رأی دادگاه بدوی به ضرر خواهان صادر شود سپس خواهان نسبت به این رأی تجدید نظر خواهی کند. در مرحله تجدیدنظر هم خوانده در دادرسی حاضر نشود، اما این بار دادگاه تجدیدنظر رأی به نفع خواهان صادر کند و با اخذ ضامن از ناحیه خواهان، اجرا میشود. در چنین شرایطی اگر خوانده از حکم دادگاه آگاه شود، میتواند مطابق ماده ۳۶۴ قانون آیین دادرسی مدنی نسبت به آن تجدیدنظرخواهی کند.
اعتراض به احکام قطعی دادگاه از طریق اعتراض شخص ثالث
شخص ثالث در یک دعوای حقوقی، شخصی است که نه بهعنوان خواهان نه بهعنوان خوانده، نه تحت عنوان ورود ثالث اصلی و تبعی وارد دعوا نشده باشد و هیچ یک از طرفین دعوا نیز دعوای جلب ثالث را نسبت به او طرح نکند و او را از طریق جلب ثالث به پرونده وارد نکند.
طبق ماده ۴۱۸ قانون آیین دادرسی مدنی شخص ثالث حق دارد به هر گونه حکمی که علیه وی صادر شود و به حقوق او ضرری رساند اعتراض کند؛ بنابراین اعتراض به احکام قطعی دادگاه توسط شخص ثالث همواره امکانپذیر است.
اعتراض به احکام قطعی دادگاه از طریق فرجامخواهی
بر اساس ماده ۳۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی، اعتراض به احکام قطعی دادگاه از طریق فرجامخواهی ممکن است. البته تنها احکام قطعی صادر شده در برخی از دعاوی قابل فرجامخواهی در مهلت فرجامخواهی مشخص قانونیاند که شامل موارد زیر اندک
- دعوای اصل نکاح: طبق بند ۱ ماده ۳۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی، فرجامخواهی در دعوای اصل نکاح امکانپذیر است. منظور از دعوای اصل نکاح، دعوایی است که دو طرف در مورد وقوع یا عدم وقوع نکاح اختلاف دارند. در واقع یک طرف مدعی وقوع عقد نکاح و طرف دیگر، منکر وقوع عقد نکاح است.
- دعوای فسخ نکاح: یکی از راههای پایان عقد نکاح، فسخ نکاح است که در موارد مشخص قانونی همچون جنون، عنن و زمینگیری ممکن است. احکام قطعی دعاوی فسخ نکاح قابل فرجامخواهی است.
- دعاوی طلاق: حکم قطعی صادره در کلیه دعاوی طلاق اعم از طلاق توافقی، طلاق به درخواست زن و طلاق به درخواست مرد قابل فرجامخواهی است.
- دعوای نسب: دعوای نسب یا دعوای اثبات و نفی نسب، دعوایی است که در آن، دو طرف در مورد نسب یک فرد و الحاق او به فرد دیگری دارای اختلاف هستند. در واقع این مسئله یک نفر، فرزند شخص دیگری است یا خیر، محل اختلاف است. این دعاوی نیز قابل فرجامخواهیاند.
- دعوای حجر: حکم قطعی صادره در کلیه دعاوی مربوط به اقسام سهگانه حجر یعنی صغر (عدم بلوغ)، سفاهت و جنون، قابل فرجامخواهی هستند.
- دعوای وقف: وقف یعنی یک نفر با انعقاد عقد وقف، مالی را از مالکیت خود خارج کند بهطوریکه قابلانتقال به هیچ انسان دیگری نباشد و درعینحال منافع آن به افراد خاصی یا گروهی از افراد تملیک شود. آرای قطعی این دعوا نیز قابل فرجامخواهی است.
اعتراض به احکام قطعی دادگاه از طریق اعاده دادرسی
اعاده دادرسی از راههای فوقالعاده شکایت از آرای دادگاهها است که صرفاً در موارد تعیین شده در قانون قابلاستفاده است. این موارد در ادامه متن ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی ذکر گردیده که عبارتاند از:
- حکم در مورد موضوعی صادر شود که آن موضوع، مورد درخواست خواهان نبوده باشد.
- خواهان، خواستهای را در دادخواست مطرح کند و دادگاه به بیشتر از آن خواسته رأی صادر کند.
- در مفاد یک حکم، تضاد مشهود باشد.
- حکم صادر شده با یک حکم دیگر که در همان دعوا و میان طرفین دعوا صادر شده متعارض باشد و دلیل قانونی برای این تعارض موجود نباشد.
- یک طرف دعوا برای پیروزی در دعوا از حیله و تقلب استفاده کند بهنحویکه در حکم قطعی دادگاه تأثیر بگذارد.
- حکم قطعی دادگاه با استناد به اسنادی صادر شود و پس از صدور حکم، معلوم شده که آن اسناد جعلیاند.
جمعبندی
روشهای اعتراض به رأی دادگاه اعم از این که این رای قطعی شده یا هنوز قطعی نباشد، دارای تنوع زیادی است. زمانی که رأی قطعی شده باشد در شرایط مختلف اعتراض از طریق واخواهی، اعتراض شخص ثالث، فرجامخواهی، اعاده دادرسی امکانپذیر است.
سوالات متداول
تفاوتهای اساسی اعاده دادرسی با سایر طرق رسیدگی فرجامی یا تجدید نظر خواهی چیست؟
اعاده دادرسی فقط نسبت به احکام است و شامل قرارها نمیشود و جهات درخواست اعاده دادرسی کاملاً شکلی و آشکار است.
هزینه ی اخذ وکیل اعتراض به رای قطعی دادگاه تجدید نظر شرکت چگونه است؟
هزینه ی اخذ وکیل برای اعتراض به رای قطعی دادگاه تجدید نظر معمولا درصدی از مبلغ مورد مطالبه است و به پرونده بستگی دارد.
دادنیک چیست؟
دادنیک یک موسسه حقوقی است که خدمات حقوقی خانواده مانند انواع طلاق، انحصار وراثت، خدمات مربوط به کنسولگری و… را به ایرانیان داخل و خارج از کشور ارائه میدهد.
آیا امکان برگزار جلسه آنلاین با وکیل وجود دارد؟
بله. در صورتی که در شهر و یا کشورهای دیگر سکونت دارید و یا به دلیل مشغله کاری امکان حضور در دفتر را ندارید، میتوانید جهت تنظیم جلسه آنلاین با وکیل پایه یک دادگستری، به واتساپ یا تلگرام دادنیک پیام دهید.
چگونه به دادنیک اعتماد کنیم؟
وکلای موسسه دادنیک (یا همکاران ما در موسسه دادنیک) وکیل پایه یک دادگستری هستند و دارای پروانه وکالت فعال در کانون وکلا میباشند. ضمن اینکه قرارداد فی مابین موکل و وکلای دادنیک در سامانه ثنا که متعلق به قوه قضاییه است، تنظیم و ثبت میشود. که قابل پیگیری توسط وکیل و موکل میباشد.
این مطلب توسط تیم تحریریه دادنیک گردآوری و منتشر شده است.
تیم تحریریه دادنیک روزانه و در جهت افزایش اطلاعات کاربران سایت، مطالب متعددی در زمینههای مختلف منتشر مینماید.
برای مشاوره با وکیل متخصص میتوانید با کارشناسان دادنیک در ارتباط باشید.
