وقتی قاضی پرونده درحال رسیدگی به یک جرم در دادسرا است، برای انجام وظایف خود در راستای نتیجه‌بخشی تحقیقات مقدماتی، اقدامات مختلفی از جمله صدور قرار بازداشت موقت انجام می‌دهد. بازداشت موقت یک قرار است که در مرحله تحقیقات مقدماتی صادر و به طور موقت متهم پرونده را بازداشت خواهد کرد.
قرار بازداشت متهم یک قرار استثنائی است که در قانون آیین دادرسی کیفری به‌عنوان شدیدترین و سخت‌ترین قرار کیفری در نظر گرفته شده است.
ازاین‌رو در این مقاله از دادنیک به بررسی مقام صادرکننده قرار بازداشت موقت، موارد صدور قرار بازداشت موقت و شرایط صدور قرار بازداشت موقت می‌پردازیم.
صدور قرار بازداشت موقت چیست؟
بازداشت موقت یک قرار است که در مرحله تحقیقات مقدماتی صادر و طی آن به طور موقت متهم پرونده را بازداشت می‌شود. شاید به نظر برسد این اصل مخالف با قانون و اصل برائت است. زیرا طبق قانون تا زمانی که جرم کسی ثابت نشود، نمی‌توان او را مجازات نمود؛ اما در قرار بازداشت موقت، بدون اثبات مجرمیت متهم، او بازداشت خواهد شد.
مقام صادرکننده قرار بازداشت موقت
قرار بازداشت توسط بازپرس و یا دادیار پرونده صادر خواهد شد. این قرار برای دادستان ابلاغ می‌گردد. درصورتی‌که دادستان با قرار بازداشت موقت موافقت نماید، قرار اجرا می‌شود و درصورتی‌که با آن مخالف باشد، باید از نظر دادستان پیروی نمود .
اگر بازپرس با نظر دادستان مخالفت نماید موضوع در دادگاه عمومی بررسی می‌شود؛ این موضوع باید ظرف حداکثر ۱۰ روز بررسی گردد که البته در این مدت متهم بازداشت خواهد شود. درهرحال درصورتی‌که این قرار صادر گردد، برای متهم به‌صورت ابلاغیه دادسرا در سامانه ثنا قرار خواهد گرفت و به این طریق اطلاع‌رسانی می‌شود.
موارد صدور قرار بازداشت موقت
طبق ماده ۲۳۷ قانون آیین دادرسی کیفری سال ۹۲ صدور قرار بازداشت موقت جایز نخواهد بود مگر در مورد جرائم زیر که دلایل و قرائن و امارات کافی جهت ارتکاب جرم وجود داشته باشد. موارد صدور قرار بازداشت موقت شامل موارد زیر است:
- جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، حبس ابد یا قطع عضو و یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که میزان دیه آنها ثلث دیه کامل یا بیش از آن است.
- جرائم تعزیری که درجه چهار و بالاتر است.
- جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور که مجازات قانونی آنها درجه پنج و بالاتر است.
- ایجاد مزاحمت و آزار و اذیت بانوان و اطفال و تظاهر، قدرت‌نمایی و ایجاد مزاحمت برای اشخاص که به‌وسیله چاقو یا هر نوع اسلحه انجام شود.
- سرقت، کلاهبرداری، ارتشا، اختلاس، خیانت امانت، جعل یا استفاده از سند مجعول درصورتی‌که مشمول بند (ب) این موارد نباشد و متهم دارای یک فقره سابقه محکومیت قطعی به علت ارتکاب هر یک از جرائم مذکور باشد.
بنابراین، صدور قرار بازداشت موقت جایز نخواهد بود مگر در مورد جرائمی که دلایل و قرائن و امارات کافی وجود دارد. همچنین صدور قرار بازداشت موقت در صورتی ممکن است که قرار مستدل و موجه بوده و مستند قانونی و ادله آن ذکر گردد.
شرایط صدور قرار بازداشت موقت
صدور قرار بازداشت موقت در صورتی امکان‌پذیر است که قرار مستدل و موجه بوده و مستند قانونی و ادله آن ذکر گردد. همچنین دلیل اینکه این قرار صادر شده است نیز در آن درج شود؛ مثلاً صدور قرار برای جلوگیری از تبانی متهم.
درباره شرایط صدور قرار بازداشت موقت ماده ۲۳۸ مقرر می‌دارد، صدور قرار بازداشت، منوط به وجود یکی از شرایط زیر است:
- آزاد بودن متهم موجب ازبین‌رفتن آثار و ادله جرم یا باعث تبانی با متهمان دیگر یا شهود و مطلعان واقعه شود و یا سبب شود شهود از ادای شهادت خودداری نمایند.
- بیم فرار یا مخفی‌شدن متهم باشد و به طریق دیگر نتوان از آن جلوگیری نمود.
- آزاد بودن متهم مخل نظم عمومی، موجب به‌خطرافتادن جان شاکی، شهود یا خانواده آنان و خود متهم گردد.
فرایند صدور قرار بازداشت موقت
با صدور قرار بازداشت موقت توسط بازپرس باید قرار فوراً به دادستان ابلاغ شود و دادستان ظرف ۲۴ ساعت باید نظر خود را کتباً به بازپرس اعلام نماید:
- اگر دادستان با قرار بازداشت مخالفت کند، حل اختلاف با دادگاه صالح است و متهم تا صدور رأی دادگاه در این مورد که حداکثر از ۱۰ روز تجاوز نخواهد کرد در بازداشت به سر می‌برد.
- اگر دادستان با قرار بازداشت موافقت کند متهم به بازداشتگاه اعزام خواهد شد.
- اگر موجبات رفع بازداشت فراهم گردد بازپرس با موافقت دادستان از متهم رفع بازداشت خواهد کرد و اگر دادستان با بازپرس مخالفت کند حل اختلاف با دادگاه صالح است.
- اگر متهم موجبات رفع بازداشت را داشته باشد می‌توان فک قرار بازداشت یا تبدیل آن را از بازپرس تقاضا نمود و بازپرس باید ظرف ۵ روز اظهارنظر نماید.
- اگر بازپرس تصمیم به رفع بازداشت گرفته باشد موافقت فوری دادستان ضروری است و در صورت اختلاف بازپرس و دادستان این اختلاف در دادگاه صالح حل خواهد شد.
- اگر بازپرس مخالفت کند قرار رد درخواست را صادر خواهد شد که ظرف ۱۰ روز در دادگاه صالح قابل‌اعتراض است.
- با اتمام مدت قانونی بازداشت موقت در جرایم بازپرس باید اقدام به فک یا تخفیف قرار بازداشت موقت نماید و این تصمیم باید به تأیید دادستان نیز رسیده باشد و در صورت مخالفت دادستان اختلاف در دادگاه صالح حل می‌شود.
- بازپرس در صورت وجود علل موجه میتواند قرار ابقای بازداشت را صادر کند و ابقای قرار باید توسط دادستان تأیید شود، با مخالفت دادستان حل اختلاف در دادگاه صالح صورت خواهد گرفت و با موافقت دادستان، بازداشت ابقا خواهد شد. در صورت موافقت دادستان با قرار ابقای بازداشت موقت، این قرار ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ در دادگاه صالح قابل‌اعتراض خواهد بود.
جمع‌بندی
قرار بازداشت موقت از جمله قرارهایی است که به‌منظور دسترسی به متهم و حضور به‌موقع وی، جلوگیری یا فرار یا مخفی‌شدن او و تضمین حقوق بزه‌دیده برای جبران ضرر و زیان وی، بعد از تفهیم اتهام و انجام تحقیقات لازم، در صورت وجود دلایل کافی توسط بازپرس صادر خواهد شد.
بازداشت موقت یا به‌عبارت‌دیگر توقف احتیاطی یکی از شدیدترین قرارهای تأمین است که در فرایند تحقیقات مقدماتی توسط بازپرس قابل صدور است.
وکلای مؤسسه حقوقی دادنیک آماده‌اند شما را در زمینه مسائل و چالش‌های حقوقی پیرامون قرار بازداشت موقت همراهی و پشتیبانی کنند.
سؤالات متداول
حداکثر مهلت بازداشت موقت چقدر است؟
حداکثر مدت بازداشت موقت در تمامی جرایم یک سال خواهد بود به جز جرایم مستوجب مجازات سلب حیات که حداکثر بازداشت موقت دو سال است.
آیا حق اعتراض به قرار بازداشت وجود دارد؟
شخص بازداشت شده پس از اطلاع از دلایل بازداشت میتواند نسبت به صدور چنین قراری که موجب سلب آزادی وی شده، اعتراض نماید. متهم ۱۰ روز بعد از صدور قرار فرصت دارد که به آن اعتراض کند.
این مطلب توسط تیم تحریریه دادنیک گردآوری و منتشر شده است.
تیم تحریریه دادنیک روزانه و در جهت افزایش اطلاعات کاربران سایت، مطالب متعددی در زمینه‌های مختلف منتشر می‌نماید.
برای مشاوره با وکیل متخصص می‌توانید با کارشناسان دادنیک در ارتباط باشید.
