معرفی بعضی از اصطلاحات پرونده های حقوقی

در دنیای حقوق، اصطلاحات و مفاهیم بسیاری وجود دارند که برای درک بهتر و دقیق‌تر مسائل حقوقی ضروری هستند. آشنایی با این اصطلاحات به شما کمک می‌کند تا در مواجهه با پرونده‌های حقوقی، آگاهانه‌تر عمل کرده و از حقوق خود به بهترین نحو دفاع کنید.

در ادامه، به معرفی برخی از اصطلاحات پرونده‌های حقوقی مهم می‌پردازیم که در پرونده‌های حقوقی به‌کار می‌روند.

دادخواست

دادخواست از جمله کاربردی‌ترین اصطلاحات حقوقی به‌شمار می‌آید که به‌معنای درخواست رسمی از دادگاه برای رسیدگی به یک موضوع حقوقی است. این درخواست معمولاً به‌صورت کتبی ارائه می‌شود و شامل جزئیات مربوط به دعوا و خواسته‌های طرفین است. دادخواست باید به‌طور دقیق و کامل تنظیم شود تا دادگاه بتواند به‌درستی به موضوع رسیدگی کند.

در دادخواست، اطلاعاتی نظیر نام و نشانی طرفین، موضوع دعوا، دلایل و مستندات ارائه شده و خواسته‌های شاکی ذکر می‌شود. همچنین، دادخواست باید به‌همراه مدارک و مستندات مربوطه به دادگاه ارائه شود تا دادگاه بتواند بر‌اساس شواهد موجود تصمیم‌گیری کند.

اقاله

اقاله در حقوق ایران به‌معنای توافق دو طرف قرارداد برای پایان دادن به تعهداتشان است. این فرآیند با رضایت هر دو طرف انجام می‌شود و باعث خواهد شد که قرارداد به حالت قبل از انعقاد برگردد و تمام تعهدات و آثار ناشی از آن از بین برود.

به‌طور کلی، هر قراردادی که به‌صورت قانونی و صحیح منعقد شده باشد، می‌تواند با رضایت هر دو طرف لغو شود. این توافق می‌تواند به‌صورت کتبی یا شفاهی باشد و نیاز به اهلیت قانونی طرفین دارد، یعنی طرفین باید عاقل، بالغ و مختار باشند.

خیار

خیار در حقوق ایران به‌معنای حقی است که به یکی از طرفین قرارداد یا هر دو طرف اجازه می‌دهد تا قرارداد را فسخ کنند. این حق در قراردادهای لازم که طرفین نمی‌توانند به‌طور یک‌جانبه آن را فسخ کنند، اعمال می‌شود.

انواع خیارات شامل خیار مجلس، خیار حیوان، خیار شرط، خیار تأخیر ثمن، خیار رویت و تخلف وصف، خیار غبن، خیار عیب، خیار تدلیس، خیار تبعض صفقه و خیار تخلف شرط است. این خیارات به طرفین قرارداد این امکان را می‌دهند که در صورت بروز شرایط خاص، از حقوق خود دفاع کنند و از ضرر و زیان جلوگیری نمایند.

تصرف عدوانی

تصرف عدوانی در حقوق ایران به‌معنای تصاحب غیرقانونی مال غیرمنقول دیگری بدون رضایت او است. این عمل می‌تواند شامل ورود یا تصاحب ملک عمومی یا خصوصی دیگران باشد و به نقض حقوق مالک یا متصرف قانونی منجر شود.

در دعاوی تصرف عدوانی، مالک قبلی نیازی به اثبات مالکیت ندارد و تنها باید تصرف سابق خود را اثبات کند. این دعاوی به‌صورت خارج از نوبت رسیدگی می‌شوند و نیازی به ارائه سند رسمی مالکیت نیست.

قرار

قرار تصمیم موقتی است که دادگاه در طول رسیدگی به پرونده اتخاذ می‌کند. این تصمیم‌ها معمولاً برای حفظ وضعیت موجود یا جلوگیری از ضرر بیشتر تا زمان صدور حکم نهایی اتخاذ می‌شوند. قرارها می‌توانند شامل مواردی نظیر توقیف اموال، ممنوعیت خروج از کشور و یا دستور موقت برای انجام یا عدم انجام یک عمل خاص باشند.

قرارها معمولاً تا زمان صدور حکم نهایی معتبر هستند و پس از آن ممکن است تغییر یا لغو شوند. قرارهای موقت نیز می‌توانند تأثیر زیادی در روند دادرسی داشته باشند و از وقوع ضررهای جبران‌ناپذیر جلوگیری کنند.

اهلیت

اهلیت در حقوق ایران به‌معنای توانایی قانونی شخص برای دارا شدن یا اجرای حق است. این توانایی به دو نوع تقسیم می‌شود: اهلیت تمتع که به‌معنای قابلیت دارا شدن حق است و اهلیت استیفاء که به‌معنای قابلیت اجرای حق است. برای اینکه افراد بتوانند معاملات قانونی انجام دهند، باید بالغ، عاقل و رشید باشند. در غیر این صورت، معاملات آن‌ها به‌دلیل عدم اهلیت باطل خواهد بود.

تامین دلیل

تامین دلیل در حقوق ایران به‌معنای ثبت و حفظ دلایلی است که امکان دارد در آینده برای اثبات حق یا دفاع از دعوا مورد‌نیاز باشند. این فرآیند به‌منظور جلوگیری از زوال یا از بین رفتن دلایل انجام می‌شود و می‌تواند قبل از طرح دعوی اصلی یا در حین رسیدگی به آن صورت گیرد. 

همچنین، درخواست تامین دلیل معمولاً به شورای حل اختلاف یا دادگاه صالح ارائه می‌شود و شامل ثبت کتبی دلایل موجود توسط کارشناسان مربوطه است.

هزینه دادرسی

هزینه دادرسی یکی از اصطلاحات حقوقی نام آشنا محسوب می‌شود و به مبلغی اشاره دارد که برای رسیدگی به پرونده در دادگاه پرداخت می‌شود. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های ثبت دادخواست، هزینه‌های وکیل و سایر هزینه‌های مرتبط با پرونده است. پرداخت هزینه دادرسی معمولاً بر‌عهده شاکی است، اما در برخی موارد ممکن است دادگاه تصمیم بگیرد که هزینه‌ها بر‌عهده متهم باشد.

همچنین، هزینه دادرسی می‌تواند تأثیر زیادی در تصمیم‌گیری افراد برای پیگیری یا عدم پیگیری یک پرونده داشته باشد. در برخی موارد نیز، ممکن است افراد به‌دلیل هزینه‌های بالا از پیگیری پرونده خود صرف‌نظر کنند.

دادگاه بدوی

دادگاه بدوی اولین مرجعی است که به پرونده‌های حقوقی رسیدگی می‌کند. این دادگاه‌ها معمولاً به بررسی شواهد و مدارک موجود می‌پردازند و حکم اولیه را صادر می‌کنند. احکام صادره از دادگاه بدوی می‌توانند قابل تجدیدنظر باشند و طرفین می‌توانند درخواست بررسی مجدد حکم را به دادگاه تجدیدنظر ارائه دهند.

در‌واقع دادگاه بدوی نقش مهمی در تعیین مسیر پرونده‌های حقوقی دارد و تصمیمات آن می‌تواند تأثیر زیادی در نتیجه نهایی پرونده داشته باشد. علاوه‌بر‌این، دادگاه بدوی معمولاً شامل یک قاضی است که به بررسی پرونده و صدور حکم می‌پردازد.

دادگاه تجدیدنظر

دادگاه تجدیدنظر مرجعی است که به بررسی مجدد احکام صادره از دادگاه بدوی می‌پردازد. این دادگاه‌ها معمولاً به بررسی شواهد و مدارک جدید و همچنین دلایل و مستندات ارائه شده توسط طرفین می‌پردازند و ممکن است حکم جدیدی صادر کنند. دادگاه تجدیدنظر می‌تواند حکم اولیه را تایید کند، تغییر دهد و یا لغو نماید.

فرآیند تجدیدنظر می‌تواند به طرفین این امکان را بدهد که از حقوق خود به بهترین نحو دفاع کنند و از تصمیمات ناعادلانه جلوگیری نمایند. همچنین، دادگاه تجدیدنظر معمولاً شامل چندین قاضی است که به بررسی پرونده و صدور حکم می‌پردازند.

دادگاه عالی

دادگاه عالی بالاترین مرجع قضایی در یک کشور است که به بررسی نهایی پرونده‌های حقوقی می‌پردازد. این دادگاه‌ها معمولاً به بررسی مسائل حقوقی پیچیده و مهم می‌پردازند و تصمیمات آن‌ها نهایی و لازم‌الاجرا هستند. همچنین، دادگاه عالی می‌تواند به بررسی احکام صادره از دادگاه‌های تجدیدنظر بپردازد و در صورت لزوم، حکم جدیدی صادر کند.

خواهان و خوانده

خواهان فردی است که دادخواست را مطرح کرده و از دادگاه درخواست رسیدگی به موضوعی را دارد. خوانده نیز فردی است که دادخواست و دعوا علیه او مطرح شده است. خواهان باید دلایل و مستندات کافی برای اثبات ادعای خود ارائه دهد و خوانده نیز حق دارد از خود دفاع کند و دلایل و مستندات خود را به دادگاه ارائه دهد. در برخی موارد، ممکن است خواهان و خوانده هر دو وکیل داشته باشند که به نمایندگی از آن‌ها در دادگاه حضور می‌یابند.

خواسته

خواسته یکی از واژه‌های حقوقی پرکاربرد محسوب می‌شود و به‌معنای آن چیزی است که خواهان از دادگاه درخواست دارد. این خواسته می‌تواند شامل جبران خسارت، الزام به انجام یا عدم انجام یک عمل خاص، یا هر نوع درخواست دیگری باشد که خواهان از دادگاه دارد. خواسته باید به‌طور دقیق و مشخص در دادخواست ذکر شود تا دادگاه بتواند به‌درستی به موضوع رسیدگی کند.

قرار تأمین خواسته

قرار تأمین خواسته تصمیمی است که دادگاه برای حفظ حقوق خواهان تا زمان صدور حکم نهایی اتخاذ می‌کند. این قرار می‌تواند شامل توقیف اموال خوانده، ممنوعیت خروج از کشور و یا هر نوع تصمیم دیگری باشد که به حفظ حقوق خواهان کمک می‌کند. قرار تأمین خواسته معمولاً به‌صورت موقت صادر می‌شود و تا زمان صدور حکم نهایی معتبر است.

دستور موقت

دستور موقت تصمیمی است که دادگاه برای جلوگیری از وقوع ضرر یا حفظ وضعیت موجود تا زمان صدور حکم نهایی اتخاذ می‌کند. این دستور می‌تواند شامل الزام به انجام یا عدم انجام یک عمل خاص باشد. دستور موقت معمولاً به‌صورت موقتی صادر می‌شود و پس از صدور حکم نهایی ممکن است تغییر کند یا لغو شود.

اعتراض ثالث

اعتراض ثالث به‌معنای اعتراض فردی است که در دعوای اصلی طرف دعوا نبوده اما حقوق او تحت تأثیر حکم صادره قرار گرفته است. این فرد می‌تواند با ارائه دلایل و مستندات خود به دادگاه، درخواست بررسی مجدد حکم را داشته باشد. همچنین، اعتراض ثالث می‌تواند به تغییر یا لغو حکم صادره منجر شود.

اعاده دادرسی

اعاده دادرسی نیز از جمله کلمات حقوقی در مراجع قانونی به‌شمار می‌آید که به‌معنای درخواست بررسی مجدد یک پرونده پس از صدور حکم نهایی است. این درخواست معمولاً در مواردی مطرح می‌شود که دلایل و مستندات جدیدی کشف شده و می‌تواند تأثیر زیادی در نتیجه پرونده داشته باشد. اعاده دادرسی می‌تواند باعث بازنگری و اصلاح حکم قطعی شود.

اجرای احکام

اجرای احکام به‌معنای اجرای تصمیمات و احکام صادره از دادگاه‌ها است. این فرآیند شامل اقداماتی نظیر توقیف اموال، جلب محکوم‌علیه و سایر اقدامات قانونی برای اجرای حکم دادگاه است. اجرای احکام معمولاً توسط مراجع قانونی و با نظارت دادگاه انجام می‌شود.

دادگاه کیفری

دادگاه کیفری مرجعی است که به جرایم و تخلفات کیفری رسیدگی می‌کند. این دادگاه‌ها به بررسی اتهامات کیفری هم‌چون قتل، سرقت، کلاهبرداری و سایر جرایم می‌پردازند و احکام مربوط به مجازات متهمان را صادر می‌کنند.

همچنین، دادگاه کیفری می‌تواند شامل دادگاه‌های بدوی و تجدیدنظر باشد که به ترتیب به بررسی اولیه و تجدیدنظر در احکام کیفری می‌پردازند. احکام صادره از دادگاه کیفری نیز می‌توانند شامل مجازات‌هایی هم‌چون حبس، جریمه نقدی و سایر مجازات‌های قانونی باشند.

دادگاه مدنی

دادگاه مدنی مرجعی است که به دعاوی و اختلافات حقوقی بین افراد و نهادها رسیدگی می‌کند. این دادگاه‌ها به بررسی مسائل حقوقی نظیر قراردادها، مالکیت، ارث و میراث و سایر دعاوی مدنی می‌پردازند و احکام مربوط به حل و فصل این اختلافات را صادر می‌کنند.

دادگاه‌های مدنی به دو دسته دادگاه‌های بدوی و تجدیدنظر تقسیم می‌شوند که به ترتیب به بررسی اولیه و بازنگری در احکام مدنی می‌پردازند. این دادگاه‌ها می‌توانند احکامی هم‌چون جبران خسارت، الزام به انجام یا خودداری از انجام یک عمل خاص و سایر تصمیمات حقوقی را صادر کنند.

حجر

در حقوق ایران، حجر به معنای ناتوانی قانونی فرد در انجام امور حقوقی خود به‌طور مستقل است. این وضعیت به این معناست که شخص نمی‌تواند بدون دخالت دیگران، تصمیمات حقوقی بگیرد و امور خود را مدیریت کند. افراد محجور شامل صغار، اشخاص غیر‌رشید و مجانین هستند. این افراد به‌دلیل نداشتن تمیز و اراده کافی، نمی‌توانند خودشان به‌تنهایی اعمال حقوقی انجام دهند و نیاز به حمایت قانونی دارند.

ترک انفاق

ترک انفاق در حقوق ایران به‌معنای امتناع شوهر از پرداخت نفقه به زوجه است، در حالی‌که استطاعت مالی دارد و زوجه نیز تمکین می‌کند. نفقه شامل نیازهای اساسی نظیر مسکن، خوراک، پوشاک و هزینه‌های درمانی است. بر‌اساس ماده 642 قانون مجازات اسلامی، ترک انفاق می‌تواند به مجازات حبس از سه ماه و یک روز تا پنج ماه منجر شود. این جرم به‌منظور حمایت از حقوق مالی زوجه و تضمین ثبات روابط خانوادگی در نظر گرفته شده است.

تجری

تجری در حقوق ایران به‌معنای انجام عملی است که فرد با قطع به اینکه آن عمل جرم یا گناه است، مرتکب می‌شود، حتی اگر در‌واقع آن عمل جرم نباشد. برای تحقق جرم تجری، دو شرط ضروری است:

• قصد ارتکاب جرم یا گناه؛
• بی‌نتیجه ماندن عملیات اجرایی با وجود کلیه مراحل اجرایی مربوط به جرم یا گناه؛

به‌عبارت دیگر، فرد با نیت مجرمانه عمل می‌کند، اما به‌دلیل خطا و بازماندن در انجام آن، عمل او جرم محسوب نمی‌شود.

کلام آخر

آشنایی با اصطلاحات حقوقی به شما این امکان را می‌دهد که در مواجهه با مسائل حقوقی، با اطمینان بیشتری عمل کرده و از حقوق خود به طور موثرتری دفاع کنید. در‌واقع، این دانش به شما کمک می‌کند تا با وکلا و مراجع قضایی بهتر ارتباط برقرار کرده و فرآیندهای حقوقی را بهتر درک کنید.

موسسه حقوقی دادنیک نیز با ارائه خدمات حقوقی و وکالتی به ایرانیان داخل و خارج از کشور، در زمینه‌های مختلفی از جمله طلاق توافقی، انحصار وراثت و امور اداری به شما کمک می‌کند و همواره سعی دارد در روند رسیدگی به پرونده‌های موکلین، با زبانی ساده و روان اصطلاحات مورد‌نیاز را که باید در مواجهه با مسائل حقوقی بدانید برایتان شرح ‌دهد

سؤالات متداول