قرار بازداشت موقت که جزء شدیدترین انواع تأمینی است که بر اساس آن قاضی تحقیق میتواند متهم را به تحمّل حبس مجبور کند. منظور از بازداشت موقت توقیف متهم در طول تمام یا قسمتی از جریان تحقیقات مقدماتی که ممکن است تا خاتمهٔ دادرسی و صدور حکم نهایی و شروع به اجرای آن نیز طول بکشد. از آنجا که قرار بازداشت موقت با اصل برائت و آزادی رفتوآمد افراد مخالف است و نتایج زیانبار آن غیرقابلجبران است، سعی کرده آن را از اختیار قاضی خارج و تحت قاعده و قانون تنظیم کند.
بنابراین، موسسه حقوقی دادنیک در این مقاله به بررسی مزایا و معایب صدور قرار بازداشت موقت برای متهم میپردازیم. درصورتیکه در زمینه بازداشت موقت نیازمند دریافت مشاوره حقوقی هستید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
معایب بازداشت موقت
شدیدترین و مهمترین قرار تأمین کیفری که بازداشت متهم قبل از محکومیت را در پی دارد که دارای معایبی که به بررسی آنها میپردازیم:
سلب آزادی متهم پیش از اثبات جرم
قرار بازداشت موقت برخلاف اصل برائت است؛ چراکه باعث میشود که متهمی که هنوز مجرمیت او ثابت نگردیده و قبل از صدور حکم محکومیت در شرایطی باشد که در صورت احراز مجرمیت و صدور حکم به مجازات در آن شرایط خواهد بود. بدین ترتیب، سلب آزادی متهم که ممکن است نتیجه محکومیت وی گردد، در مرحلهٔ قبل از ثبوت مجرمیت او بر خلاف اصل برائت است.

لطمه به اعتبار و موقعیت اجتماعی متهم
سلب آزادی متهم در اثر بازداشت موقت موجب لطمه به حیثیت، اعتبار و موقعیت اجتماعی وی میشود که بهراحتی جبرانپذیر نیست. اگر با صدور سایر قرارهای تأمین ممکن است که بستگان و نزدیکان متهم از پروندهٔ کیفری طرح شده در مورد او مطلع نشوند؛ اما با صدور قرار بازداشت و اعزام متهم به بازداشتگاه، سایرین از غیبت او و پروندهای که وی در آن متهم شده آگاه میشوند.
تاثیر منفی روی صدور حکم
تأثیر منفی ذهن قاضی صادرکننده و تسهیل صدور حکم محکومیت متهم نیز از دیگر معایب قرار بازداشت موقت است. در عمل هنگام بررسی کفایت امارات و قرائن ارتکاب جرم توسط متهم، صدور شدیدترین قرار تأمین در مورد او در مرحلهٔ تحقیقات مقدماتی در ارزیابی دلایل و قرائن مجرمیت و بیگناهی متهم مؤثر است و قاضی چنین کسی را نسبت به کسی که بازداشت نبوده راحتتر مجرم فرض میکند.
از بین رفتن مساوات در دفاع متهم از خود
سلب آزادی متهم در اثر بازداشت موقت برخلاف اصل برابری سلاحها است که از اصول شناخته شده در آیین دادرسی کیفری است. بهموجب این امر دو طرف دعوای عمومی یعنی متهم و مقام تعقیب باید در جریان رسیدگی از وسایل و امکانات برابر استفاده کنند تا بتوانند در شرایط مساوی از موضع خود دفاع نمایند درحالیکه در یک طرف دادستان با تمام امکانات کافی است و طرف دیگر متهم با قرار بازداشت زندانی شده است.

مزایای قرار بازداشت موقت
بدون تردید قرار بازداشت موقت مطمئنترین وسیله در اختیار قضات است که مزایای زیادی در خصوص تحقیقات مقدماتی به همراه میآورد:
- بازداشت موقت موثرترین وسیله برای دستیابی به متهم و تضمین حضور او در مواقع لزوم نزد مرجع قضائی خواهد بود. هر زمانی که به حضور او نیاز است، با اعلام روز و ساعت حضور او به مقامات بازداشتگاه وی، تحتالحفظ نزد مرجع قضایی احضار کننده آورده میشود.
- جلوگیری از تبانی متهم با سایرین و یا فراریدادن متهمان دیگر از طریق آگاهساختن آنها از تعقیب کیفری و روند پرونده از دیگر مزایای بازداشت موقت است.
- جلوگیری از اعمال فشار او (متهم) نسبت به آسیبدیده و شهود میشود. در برخی موارد متهم برای متقاعد ساختن شاکی به استرداد شکایت خود و یا منصرف نمودن شهود از ادای شهادت علیه او، دست به اقداماتی برای تحتفشار قراردادن آنها خواهد برد تا از اثبات اتهام خود جلوگیری کند.
- بازداشت موقت گاه وسیلهای برای تأمین امنیت خود متهم و مصون نگاهداشتن وی از انتقام بزهدیده یا بستگان او خواهد شد.
جمعبندی
قرار بازداشت موقت قرار تامینی است که بر اساس آن متهم در تمام یا در بخشی از دوران تحقیقات مقدماتی یا دادرسی باید زندانی گردد. این قرار شدیدترین نوع قرارهای تأمین کیفری که به نظر میرسد با تلفیق نظر موافقان و مخالفان قرار بازداشت موقت، نتوانیم بپذیریم که از صدور بازداشت موقت باید به طور مطلق خودداری شود، آزاد گذاشتن متهم به طور مطلق آثار و تبعات منفی زیادی دارد، چهبسا متهم در زمان آزادی مرتکب جرم دیگری شود یا موفق به فرار شود.
افراط و زیادهروی در صدور آن نیز نتیجهای جز تضییع حقوق و آزادی متهمان و ازبینرفتن حق دفاع آنان نخواهد داشت؛ بنابراین در صدور این قرار باید دقّت کافی به خرج داده شود.
وکلای مؤسسه حقوقی دادنیک آمدهاند شما مخاطبان عزیز را در مسائل و چالشهای حقوقی پیرامون قرار بازداشت موقت راهنمایی و پشتیبانی کنند.
سؤالات متداول
درصورتیکه پس از بررسیها و تحقیقات انجام شده مشخص شود که متهم بیگناه است آیا میتوان از بابت بازداشت موقت شکایتی کرد؟
باتوجهبه اصول مسئولیت مدنی و اصل برائت اگر بیگناهی متهم اثبات شود. باید از باب مدت بازداشت متهم جبران خسارت گردد.
آیا در صورت محکومیت متهم مدت بازداشت موقت در حکم مجرم در نظر گرفته خواهد شد؟
در صورت محکومیت متهم، مدت بازداشت موقت در حکم وی احتساب خواهد شد. در نتیجه مدت بازداشت موقت از مدت محکومیت اصلی کسر میشود.