در صورت ادعا انکار و تردید نسبت به سند عادی و یا ادعای جعل نسبت به سند عادی و رسمی، دادگاه در صورت وجود شرایط لازم رسیدگی به اصالت و صحت سند را در دستور کار قرار می‌دهد و قراری تحت عنوان قرار رسیدگی به اصالت سند را صادر خواهد کرد که در مواد ۲۲۳ الی ۲۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی راه‌ها و روش‌های رسیدگی به اصالت سند توسط دادگاه مورد پیش‌بینی‌شده است.
بنابراین، در این مقاله از دادنیک به بررسی روش‌های رسیدگی به اصالت سند بر اساس مقررات آیین دادرسی مدنی می‌پردازیم. درصورتی‌که در این زمینه نیازمند دریافت مشاوره حقوقی هستید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
راه‌های تشخیص اصالت سند
به دنبال اظهار انکار، تردید یا ادعای جعل نسبت به سند و صدور قرار رسیدگی به اصالت آن، رسیدگی دادگاه به‌سوی تشخیص اصالت سند منعطف می‌شود. در قانون راه‌های رسیدگی به اصالت سند در مواد ۲۲۳ و ۲۲۴ و ۲۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی در نظر گرفته شده است.
تطبیق مفاد سند با اسناد و دلایل دیگر
نخستین راهی که برای اطمینان از اصالت سند و تشخیص اصالت سند مورد تعرض وجود دارد تطبیق مفاد این سند با اسناد و دلایل دیگر ارائه شده است.
به‌عنوان‌مثال خواهان دعوا با استناد به سندی عادی و با ادعای خرید مالی علیه فروشنده کالا اقامه دعوا کرده است و در مقابل خوانده به اصالت سند اعتراض می‌نماید. برای تشخیص اصالت سند از این راه به سند یا دلایل دیگری که سند مورد اعتراض را تأیید نماید توجه می‌شود؛ برای نمونه چکی که بابت فروش کالا صادر گردیده است.
این راه مطمئن‌ترین راه رسیدگی به اصالت سند است؛ زیرا این احتمال هست که فروشنده با امضا واقعی و همیشگی خود سند را امضا نکند و در نتیجه اگر با امضا وی در اسناد مسلم‌الصدور مقایسه شود به علت عدم انطباق، سند مورد تعرض بر خلاف واقع غیراصیل خواهد بود.
برای تطبیق مفاد سند متنازع فیه با مفاد اسناد دیگر باید اسنادی انتخاب گردد که صحت مفاد آن ثابت و یا مورد اعتراف طرفی است که به اصالت سند تعرض کرده است.
تحقیق از گواهان و آگاهان
یکی دیگر از راه‌های تشخیص اصالت سند، تحقیق از گواهان و آگاهانی است که در سند گواهی درج شده و یا امضا یا مهر شدن سند را مشاهده کرده‌اند. از این طریق دادگاه به خود امضا یا مهر سند و این امر که با امضا یا مهر واقعی انطباق دارد یا نه توجه نمی‌کند؛ بلکه به این امر می‌پردازد که آیا اشخاصی به‌واقع دیده‌اند که شخص امضا کننده خودش سند را با حرکت دستانش امضا نموده باشد یا مهری را به‌عنوان مهر خود زیر سند درج کرده است.
تطبیق خط و امضا سند با اسناد مسلم‌الصدور
تطبیق خط، مهر، امضا و اثر انگشت سند مورد اعتراض با اسناد مسلم‌الصدور عملی‌ترین راهی است که در دادگاه‌ها برای رسیدگی به اصالت سند می‌کنند؛ بنابراین طرفی که باید حسب مورد اصالت سند و یا جعلی بودن سند را اثبات نماید، سند مسلم‌الصدوری را به دادگاه می‌دهد تا حسب مورد خط، امضا، مهر یا اثر انگشت سند مورد اعتراض با آن مقایسه گردد.
لازم به ذکر است که اسناد مسلم‌الصدور اسنادی هستند که صدور آن‌ها مسلم بوده و می‌توانند اساس تطبیق قرار گرفته شوند.
دقت در خط، امضا و مهر سند
یکی دیگر از راه‌های تشخیص صحت و اصالت سند در دادگاه، دقت در خط و امضا و مهر سند از حیث تراشیدگی و امثال آن است. این روش اگر چه در قانون آیین دادرسی مدنی در نظر گرفته نشده است، اما در حال حاضر نیز میتواند مورد استفاده دادگاه قرار گیرد.
استکتاب در دادگاه
مهم‌ترین روش تشخیص اصالت سند، استکتاب در دادگاه است. طبق ماده ۲۲۴ قانون آیین دادرسی مدنی می‌توان کسی را که خط یا مهر یا امضا یا اثر انگشت منعکس در سند به او نسبت‌داده‌شده است، اگر در حال حیات است، برای استکتاب یا اخذ اثر انگشت یا تصدیق مهر دعوت کرد. عدم حضور یا امتناع او از کتابت یا زدن انگشت یا تصدیق مهر میتواند قرینه صحت سند در نظر گرفته شود.
بنابراین، هرگاه شخصی که مهر یا امضا یا اثر انگشت سند به او منتسب است، علی‌رغم دعوت دادگاه از حضور امتناع کند و یا حاضر شود؛ ولی از کتابت یا زدن انگشت و مهر خودداری نماید، دادگاه میتواند این امر را قرینه اصالت و صحت سند در نظر بگیرد؛ اما اگر شخصی که سند منتسب به اوست در حیات نبوده، چون دعوت او منتفی می‌شود دادگاه نمی‌تواند از این طریق اصالت یا عدم اصالت سند را مشخص کند.
محل تطبیق و شخص صالح
محل تطبیق سند جلسه دادرسی خواهد بود، مگر در مواردی که قانون طریق دیگری معین کرده است.
طبق ماده ۲۲۵ قانون آیین دادرسی مدنی اگر اوراق نوشته‌ها و مدارکی که باید اساس تطبیق قرار گیرد در یکی از ادارات یا شهرداری‌ها یا بانک‌ها یا مؤسساتی که با سرمایه دولت تأسیس گردیده است وجود داشته باشد، برابر مقررات ماده ۲۱۲ آن‌ها را به محل تطبیق آورده، چنانچه آوردن آن‌ها به محل تطبیق ممکن نیست و یا به نظر دادگاه مصلحت نیست و یا دارنده آن‌ها در شهر یا محل دیگری اقامت دارد به‌موجب قرار دادگاه می‌توان در محلی که نوشته‌ها، اوراق و مدارک یاد شده وجود دارد، تطبیق انجام شود.
در واقع شخصی که باید تطبیق را اعمال کند (دادرس یا کارشناس) به محل مراجعه و عمل تطبیق را در محل انجام خواهد داد، اما درصورتی‌که دارنده برگ‌ها و نوشته‌ها در محل یا شهر دیگری باشد، دادگاه از طریق نیابت تطبیق را انجام خواهد داد.
دادگاه در صورت ضرورت، دقت در سند، تطبیق خط، امضا، اثر انگشت یا مهر سند را به کارشناس رسمی یا اداره تشخیص هویت و پلیس بین‌الملل که مورد اعتماد دادگاه است، ارجاع خواهد داد.
جمع‌بندی
قرار رسیدگی به صحت و اصالت سند، از قرارهای اعدادی است که پس از احراز شرایطی نظیر تأثیر اثبات اصالت سند در نتیجه دعوا، صادر خواهد شود و از علل و موارد صدور آن، زمانی است که با انکار و تردید و جعل، در خصوص سند عادی و با ادعای جعل، درباره سند رسمی، صحت و اصالت این اسناد، مورد تعرض یا اعتراض، قرار گیرد.
با صدور این قرار دادگاه موظف است اصالت سند را بررسی کند که معمولاً از روش‌های مختلفی نظیر استکتاب، مقایسه با سایر دلایل، استفاده از شاهد و غیره این عمل انجام می‌شود.پ
وکلای مؤسسه حقوقی دادنیک آماده هستند شما را در مسائل و چالش‌های حقوق پیرامون احراز اصالت سند راهنمایی و پشتیبانی کنند.
سؤالات متداول
آیا طرفین اختلاف می‌توانند با توافقی سند را جهت معیار بررسی اصالت به دادگاه معرفی کنند؟
هر گاه طرفین در انتخاب سندی برای بررسی تطبیق توافق کنند، آن سند میتواند اساس تطبیق قرار گرفته شود، حتی اگر قانون‌گذار آن را در فرض عدم توافق، مسلم‌الصدور ندانسته باشد.
سند عادی اقامه شده که مورد تعرض قرار نگرفته میتواند مبنای تطبیق قرار گیرد؟
باتوجهبه مفهوم ماده ۲۲۳ محتویات و مندرجات سند عادی که در دعوایی ارائه و نسبت به اصالت آن تعرض نشده است در دعوایی دیگر میتواند اساس تطبیق قرار گیرد و به درخواست ذینفع، دادگاه باید پرونده آن دعوی را مطالبه کند.
این مطلب توسط تیم تحریریه دادنیک گردآوری و منتشر شده است.
تیم تحریریه دادنیک روزانه و در جهت افزایش اطلاعات کاربران سایت، مطالب متعددی در زمینه‌های مختلف منتشر می‌نماید.
برای مشاوره با وکیل متخصص می‌توانید با کارشناسان دادنیک در ارتباط باشید.
