اعاده دادرسی، یکی از مفاهیم بنیادین در نظام قضایی است که به فرد امکان می‌دهد در صورت بروز اشتباه یا تغییر در شرایط، مجدداً به دادگاه مراجعه کرده و درخواست تجدیدنظر در رای صادره را بنماید.
این مفهوم، که ریشه در اصل عدالت و تضمین حقوق افراد دارد، نقش مهمی در اطمینان از صحت و دقت آرای قضایی ایفا می‌کند. در ادامه، به بررسی دقیق مفهوم اعاده دادرسی پرداخته خواهد شد.
معنی اعاده دادرسی چیست؟
اعاده دادرسی یکی از راهکارهای قانونی برای اعتراض به آرای قطعی دادگاه‌ها است که در نظام حقوقی ایران پیش‌بینی شده است. این روش به محکوم‌علیه اجازه می‌دهد تا در صورت وجود دلایل موجه و قانونی، از دادگاه درخواست کند که پرونده‌ای که قبلاً مختومه شده است، مجدداً مورد رسیدگی قرار گیرد.
هدف اصلی از اعاده دادرسی، جلوگیری از اجرای احکامی است که به‌دلیل وجود خطا، اشتباه و یا تغییر در شرایط، عادلانه نباشد.
به‌عبارت دیگر، اعاده دادرسی تضمین عمل می‌کند که حقوق افراد در صورتی‌که بهطور نادرست از آن‌ها سلب شده باشد، احیا شود. البته، شرایط و ضوابط خاصی برای درخواست اعاده دادرسی وجود دارد و این درخواست تنها در موارد محدودی قابل پذیرش است.
شرایط اعاده دادرسی
برای درخواست اعاده دادرسی، شرایط خاصی باید وجود داشته باشد که در ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی به آن‌ها اشاره شده است:
- موضوع حکم، مورد ادعای خواهان نبوده باشد: به‌عنوان مثال، اگر خواهان درخواست تخلیه ملک را داشته باشد و دادگاه علاوه‌بر تخلیه، حکم به پرداخت اجرت‌المثل نیز صادر کند. چنین موضوعی نشان‌دهنده این است که دادگاه از حدود خواسته فراتر رفته است.
- حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد: مثلاً اگر خواسته خواهان 10 میلیون تومان باشد و دادگاه حکم به پرداخت 15 میلیون تومان صادر کند. این امر نشان‌دهنده اشتباه در محاسبه یا درک خواسته خواهان است.
- وجود تضاد در مفاد یک حکم: این تضاد می‌تواند ناشی از تفسیر نادرست قوانین یا اشتباه در استناد به مواد قانونی باشد.
- حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن متضاد باشد: این تضاد می‌تواند ناشی از اشتباه در تشخیص موضوع یا عدم توجه به احکام قبلی باشد.
- حیله و تقلب طرف مقابل: اگر طرف مقابل درخواست‌کننده اعاده دادرسی، حیله و تقلبی به‌کار برده باشد که در حکم دادگاه موثر بوده است. این حیله و تقلب می‌تواند شامل ارائه اسناد جعلی یا شهادت دروغ باشد.
- جعلی بودن اسناد ارائه شده به حکم: این امر نشان‌دهنده این است که حکم دادگاه بر‌اساس اطلاعات نادرست صادر شده است.
- کشف اسناد و مدارک جدید: اگر پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به‌دست آید که دلیل حقانیت درخواست‌کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت شود که این اسناد و مدارک در جریان دادرسی مکتوم بوده و در اختیار متقاضی نبوده است. این اسناد و مدارک جدید می‌توانند شامل شواهدی باشند که قبلاً در دسترس نبوده‌اند و تأثیر قابل‌توجهی بر نتیجه دادرسی داشته باشند.
مهلت درخواست اعاده دادرسی
قانونگذار برای طرح درخواست اعاده دادرسی مهلت معینی را تعیین کرده است. مهلت تعیین شده برای افراد ساکن ایران، ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ نهایی آرای حضوری یا ۲۰ روز از تاریخ پایان مهلت اعتراض و درخواست تجدیدنظر در مورد آرای غیابی است.
برای اشخاص مقیم خارج از کشور، این مهلت دو ماه از تاریخ ابلاغ رای حضوری یا دو ماه از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و درخواست تجدیدنظر نسبت به آرای غیابی است. این مهلت‌ها به‌منظور جلوگیری از تأخیر در اجرای عدالت و حفظ حقوق طرفین دعوا تعیین شدهاند.
انواع اعاده دادرسی
- اعاده دادرسی اصلی: این نوع اعاده دادرسی بهطور مستقل و بدون اینکه دعوایی در جریان رسیدگی باشد، مطرح میشود. همچنین، این نوع اعاده دادرسی معمولاً پس از صدور حکم قطعی و در شرایطی که دلایل جدیدی برای اعتراض به حکم وجود داشته باشد، مطرح میشود.
- اعاده دادرسی طاری: این نوع اعاده دادرسی در ضمن دادرسی و در حالی‌که پرونده‌ای در حال رسیدگی است، مطرح میشود. همچنین، این نوع اعاده دادرسی معمولاً در مواردی که در جریان دادرسی اصلی دلایل جدیدی کشف میشود یا اشتباهات مهمی در روند دادرسی مشاهده میشود، مطرح میشود.
- اعاده دادرسی کیفری: بهمعنای بازنگری در یک حکم کیفری قطعی است. این فرآیند زمانی اتفاق می‌افتد که دلایل جدیدی مبنی بر بی‌گناهی محکوم یا نقض جدی قوانین در حین صدور حکم اولیه به‌دست آید. به‌عبارت دیگر، اعاده دادرسی کیفری، یک راه قانونی برای اصلاح اشتباهاتی است که ممکن است در جریان دادرسی اولیه رخ داده باشد. برای مثال، اگر پس از صدور حکم قطعی، مدرکی جدید پیدا شود که نشان دهد فرد بی‌گناه بوده، او می‌تواند درخواست اعاده دادرسی کند.
- اعاده دادرسی حقوقی: بهمعنای درخواست تجدیدنظر مجدد از یک حکم قضایی قبلاً صادر شده، است. این درخواست معمولاً زمانی مطرح میشود که فردی معتقد باشد که حکم صادره به‌دلایلی نظیر خطا در دادرسی، کشف دلایل جدید و یا نقض قوانین، ناعادلانه بوده است. در‌واقع، اعاده دادرسی فرصتی برای بررسی مجدد یک پرونده و تصحیح احتمالی اشتباهات قضایی است. البته، شرایط و مراحل خاصی برای درخواست اعاده دادرسی وجود دارد که باید به‌دقت رعایت شوند.
هزینه دادرسی چیست؟
هزینه دادرسی مبلغی است که هر فرد بابت اقامه دعوی در مراجع قضایی پرداخت می‌کند. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های مختلفی از جمله هزینه برگ‌هایی که به دادگاه تقدیم میشود، هزینه قرارها و احکام دادگاه و هزینه‌های مربوط به خدمات قضایی دیگر است. در‌واقع، هزینه دادرسی به‌منظور تامین بخشی از هزینه‌های اداری و قضایی دادگاه‌ها و همچنین، جلوگیری از طرح دعاوی بی‌اساس و غیرضروری تعیین شده است.
نحوه محاسبه هزینه دادرسی
هزینه دادرسی بر‌اساس نوع دعوی (مالی یا غیرمالی) و مرحله دادرسی (بدوی، تجدیدنظر، فرجام‌خواهی) متفاوت است. به‌عنوان مثال، هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله بدوی تا مبلغ 200 میلیون ریال، دو و نیم درصد ارزش خواسته و بیش از 200 میلیون ریال، سه و نیم درصد ارزش خواسته است.
در مرحله تجدیدنظر و واخواهی، این هزینه چهار و نیم درصد و در مرحله فرجام‌خواهی و اعاده دادرسی، پنج و نیم درصد ارزش خواسته است. این هزینه‌ها به‌منظور تأمین قسمتی از هزینه‌های اداری و قضایی دادگاه‌ها و همچنین، جلوگیری از طرح دعاوی غیرضروری تعیین شدهاند.
فرمول محاسبه هزینه دادرسی
برای محاسبه هزینه دادرسی، میتوان از فرمول‌های زیر استفاده کرد:
- دعاوی مالی در مرحله بدوی تا 200 میلیون ریال:
هزینه دادرسی = ارزش خواسته × 0.025
- دعاوی مالی در مرحله بدوی بیش از 200 میلیون ریال:
هزینه دادرسی = ارزش خواسته × 0.035
- دعاوی مالی در مرحله تجدیدنظر و واخواهی:
هزینه دادرسی = ارزش خواسته × 0.045
- دعاوی مالی در مرحله فرجام‌خواهی و اعاده دادرسی:
هزینه دادرسی = ارزش خواسته × 0.055
کلام آخر
اعاده دادرسی یکی از ابزارهای مهم در نظام حقوقی ایران است که آن را به‌منظور حفظ عدالت و جلوگیری از اجرای احکام ناعادلانه پیش‌بینی کرده‌اند. این روش به محکوم‌علیه اجازه می‌دهد تا در شرایط خاصی از دادگاه تقاضا کند که پرونده مجدداً مورد بررسی قرار گیرد و در صورت لزوم، حکم جدیدی صادر شود. همچنین، هزینه دادرسی و نحوه محاسبه آن از اهمیت بالایی برخوردار است و باید حتما مورد توجه قرار گیرد. موسسه حقوقی دادنیک نیز با بهره‌گیری از بهترین وکلای پایه یک دادگستری و کارشناسان حقوقی مجرب، خدمات حقوقی گسترده‌ای از جمله مشاوره حقوقی، وکالت در امور حقوقی هم‌چون اعاده دادرسی را ارائه می‌دهد.
سؤالات متداول
آیا میتوان پس از مهلت مقرر درخواست اعاده دادرسی داد؟
بهطور کلی، درخواست اعاده دادرسی باید در مهلت مقرر قانونی ارائه شود. اما در برخی موارد استثنایی، اگر دلایل موجهی برای تأخیر وجود داشته باشد و این دلایل به تأیید دادگاه برسد، ممکن است دادگاه درخواست اعاده دادرسی را بپذیرد.
آیا اعاده دادرسی بهمعنای تجدیدنظر کامل در پرونده است؟
خیر، اعاده دادرسی بهمعنای تجدیدنظر کامل در پرونده نیست. اعاده دادرسی تنها به بررسی مجدد موارد خاصی که در درخواست اعاده دادرسی مطرح شدهاند، محدود میشود. دادگاه در این موارد تنها به بررسی دلایل و مدارک جدید یا اشتباهات مهمی که در حکم قبلی وجود داشته است، میپردازد.
نتیجه اعاده دادرسی چه تاثیری بر حکم قبلی دارد؟
در صورت پذیرش درخواست اعاده دادرسی و بررسی مجدد پرونده، دادگاه ممکن است حکم قبلی را نقض کرده و حکم جدیدی صادر کند. این حکم جدید می‌تواند شامل تغییر در میزان محکومیت، رفع محکومیت یا تأیید مجدد حکم قبلی باشد. در‌واقع، هدف اصلی از اعاده دادرسی، اصلاح اشتباهات و اجرای عدالت است.
این مطلب توسط تیم تحریریه دادنیک گردآوری و منتشر شده است.
تیم تحریریه دادنیک روزانه و در جهت افزایش اطلاعات کاربران سایت، مطالب متعددی در زمینه‌های مختلف منتشر می‌نماید.
برای مشاوره با وکیل متخصص می‌توانید با کارشناسان دادنیک در ارتباط باشید.
