درخواست اعاده دادرسی

در قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری، روش‌هایی در نظر گرفته شده است که در آنها، محکوم علیه یا شخصی که حکم دادگاه به زیان وی صادر شده است بتواند تحت شرایط خاصی، اقدام به اعتراض نسبت به رأی دادگاه کند.

یکی از روش‌های اعتراض به حکم دادگاه پس از قطعیت آن، اعاده دادرسی است که نحوه آن، ارائه درخواست اعاده دادرسی، به استناد جهات مذکور در قانون است که هم در دعاوی حقوقی و هم در دعاوی کیفری، قابل‌طرح خواهد بود. انواع اعاده دادرسی، شامل اعاده دادرسی اصلی و طاری است.

بنابراین، در این مقاله از دادنیک به بررسی اعاده دادرسی می‌پردازیم. درصورتی‌که در این زمینه نیازمند دریافت مشاورهٔ حقوقی هستید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.

اعاده دادرسی چیست؟

یکی از آثار صدور حکم قطعی، این است که دیگر ممکن نیست نسبت به آن، درخواست رسیدگی مجدد شود که این موضوع، تحت عنوان اعتبار امر مختومه یا اعتبار امر قضاوت شده، یاد می‌شود.

بااین‌حال، بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری، روشی برای اعتراض به حکم قطعی صادره از دادگاه‌ها، در نظر گرفته شده است که به آن، اعاده دادرسی می‌گویند.

اعاده دادرسی، یکی از روش‌های فوق‌العاده اعتراض به رأی قطعی صادره از دادگاه است که در آن، محکوم علیه حکم، تحت شرایط خاصی، ممکن است  از دادگاه، تقاضا کند که برای یک‌بار دیگر، نسبت به پرونده، رسیدگی ماهوی کند تا در صورت احراز شرایط اعاده دادرسی، حکم جدیدی صادر گردد.

اعتراض اعاده دادرسی، هم در دعاوی حقوقی و هم در دعاوی کیفری قابل‌طرح است.

جهات اعاده دادرسی در امور مدنی

بر اساس ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی، می‌توان نسبت به حکم قطعی صادره از دادگاه‌های حقوقی، در موارد زیر درخواست اعاده دادرسی حقوقی کرد:

• حکم صادره، مورد تقاضای خواهان نبوده و یا اینکه حکم، به میزان بیشتر از خواسته وی، صادر شده است.
• در مفاد حکم صادره از دادگاه، تضاد وجود دارد که ناشی از استناد نمودن به اصول یا مواد قانونی متضاد است.
• حکم دادگاه، با حکم دیگری که در خصوص همان دعوی و اصحاب آن صادر شده، قبلاً از سوی همان دادگاه صادر شده، متضاد است؛ بی‌آنکه دلیل قانونی وجود داشته باشد.
• طرف مقابل، حیله یا تقلبی به کار برده که این امر، موردتوجه دادگاه قرار گرفته و منجر به صدور رأی، به نفع وی شده است.
• دادگاه، به استناد اسناد و مدارکی حکم به نفع طرف مقابل صادر کرده که پس از قطعیت حکم، اثبات شده که آن اسناد، جعلی هستند.
• پس از قطعی‌شدن حکم، اسناد و مدارکی به دست آید که نشانگر حقانیت محکوم علیه است و اثبات شود که این اسناد و مدارک، در جریان دادرسی، وجود نداشته یا در اختیار متقاضی نبوده است.

جهات اعاده دادرسی در امور کیفری

جهات اعاده دادرسی در پرونده‌های کیفری، بر اساس ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری شامل موارد زیر است:

• کسی به اتهام قتل شخص دیگری محکوم شده و سپس، محرز شود که آن فرد، زنده است.
• عمل ارتکابی متهم، جرم نبوده و یا اینکه مجازات مورد حکم، بیشتر از مجازات قانونی بود.
• درباره یک فرد، به اتهام واحد، احکام متفاوتی از دادگاه صادر گردد.
• مشخص شود که مبنای حکم دادگاه، ارائه اسناد جعلی و یا شهادت دروغ بوده است.
• دو نفر به علت انتساب جرمی محکوم شده باشند؛ به‌نحوی‌که از تعارض دو حکم، بی‌گناهی یکی از آنها، احراز شود.
• چند نفر به اتهام ارتکاب جرمی، به مجازات محکوم شده باشند؛ درحالی‌که جرم، به‌گونه‌ای باشد که نتوان بیش از یک مرتکب برای آن قائل شد.
• پس از صدور حکم قطعی، واقعه جدیدی حادث و یا ادله جدیدی ارائه شود که به‌موجب آن، بتوان بی‌گناهی محکوم علیه را احراز کرد.

انواع اعاده دادرسی

یکی از انواع اعاده دادرسی، تقسیم‌بندی آن، به اعاده دادرسی اصلی و اعاده دادرسی طاری است. بر اساس ماده ۴۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی:

• اعاده دادرسی اصلی، آن است که متقاضی، به طور مستقل، درخواست خود مبنی بر اعاده دادرسی از حکم صادره را، به دادگاه، اعلام می‌کند.
• اعاده دادرسی طاری، آن است که در دعوای میان دو نفر، حکم قطعی توسط دادگاه، صادر گردد و بعداً، در دعوای دیگری، به‌عنوان دلیل، به آن حکم استناد شود و کسی که حکم، به زیان وی است، نسبت به آن، معترض شود و درخواست اعاده دادرسی کند.

نحوه اعاده دادرسی

محکوم علیه حکم صادره، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند و دادخواست اعاده دادرسی خود را ثبت کند. ضمن ثبت دادخواست اعاده دادرسی کیفری یا حقوقی، باید به یکی از جهات اعاده دادرسی، استناد شود و کلیه مدارک و مستنداتی که دال بر ذی حق بودن فرد است، ضمیمه درخواست اعاده دادرسی گردد.

در اعاده دادرسی از طریق ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری که بر اساس آن، درصورتی‌که رئیس قوه قضاییه، رأی قطعی صادره از هر کدام از مراجع قضایی را خلاف‌شرع بین تشخیص دهد، می‌تواند اعاده دادرسی را دستور دهد.

موضوع اعتراض به حکم، ابتدائاً توسط رئیس دادگستری استان، مورد بررسی قرار می‌گیرد و پس از آن، در صورت احراز موضوع، به رئیس قوه قضاییه، ارسال خواهد شد تا در صورت تشخیص اینکه حکم صادره، خلاف‌شرع است، در شعب خاص، مورد رسیدگی واقع شود.

مهلت اعاده دادرسی

مهلت اعاده دادرسی حقوقی و کیفری، برای افراد مقیم ایران، بیست روز و برای افراد مقیم خارج از کشور، دو ماه است. این مهلت زمانی، در مورد آرای حضوری، از زمان ابلاغ رأی شروع و در مورد آرای غیابی، از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و تجدیدنظرخواهی، آغاز می‌شود.

در صورت داشتن عذر موجه، ابتدا، فرد باید وجود عذر موجه خود را در دادگاه، اثبات کند تا به درخواست اعاده دادرسی وی، رسیدگی گردد. این مهلت، در حالتی که اعاده دادرسی، به‌خاطر جعلی بودن اسناد یا حیله یا تقلب طرف مقابل صورت گیرد، از زمانی شروع خواهد شد که حکم نهایی مربوط به اثبات جعل یا حیله و تقلب، صادر گردد. در حالتی هم که انواع اعاده دادرسی، به دلیل کشف اسناد و مدارک جدید مطرح شود، این امر، از تاریخ وصول اسناد یا اطلاع از وجود آنها، شروع خواهد شد.

مراحل اعاده دادرسی

در خصوص مراحل و نحوه اعاده دادرسی توسط مرجع صالح، گفتنی است در اعاده دادرسی حقوقی، درخواست اعاده دادرسی اصلی، در دادگاهی که حکم را صادر کرده است، مورد رسیدگی واقع خواهد شد و در اعاده دادرسی طاری، در دادگاهی که حکم، به‌عنوان دلیل، در آنجا ارائه شده است.

اما درخواست اعاده دادرسی کیفری، ابتدا به دیوان عالی کشور ارائه و درصورتی‌که ضرورت موضوع احراز گردد، دیوان با تجویز اعاده دادرسی، پرونده را به دادگاه صادرکننده حکم قطعی ارجاع خواهد داد.

در اعاده دادرسی از طریق رئیس قوه قضاییه نیز، پرونده به دیوان عالی کشور ارجاع خواهد شد تا در صورت لزوم، در شعب خاص، رسیدگی شود و حکم صادر گردد. درهرحال، اگر درخواست اعاده دادرسی پذیرفته گردد، اجرای حکم تا صدور حکم جدید، به تعویق خواهد افتاد. دادگاه رسیدگی‌کننده نیز، پس از رسیدگی ماهوی، حکم مورد اعتراض را نقض و رأی جدید صادر خواهد کرد.

جمع‌بندی

در حالت کلی، حکم صادره از دادگاه، پس از قطعیت، اعتبار امر مختومه دارد و پس از گذشت مواعد قانونی طرح اعتراض، قابل‌رسیدگی مجدد نخواهد بود.

بااین‌حال، در قانون، مواردی در نظر گرفته شده است که به‌موجب آن، حتی پس از صدور حکم قطعی نیز، ممکن است نسبت به حکم، اعاده دادرسی شود. ازآن‌جهت که اعاده دادرسی، یکی از آخرین راه‌های اعتراض به حکم دادگاه خواهد بود.

وکلای مؤسسه حقوقی دادنیک آمده‌اند تا شما مخاطبان عزیز را مسائل و چالش‌های حقوقی پیرامون اعاده دادرسی راهنمایی و پشتیبانی کنند.

سؤالات متداول