قوانین گرفتن حضانت فرزند

بسیاری از والدینی که با همسر خود دچار مشکل می‌شوند، قبل از جدایی و اعلام طلاق نگران فرزندان خود هستند. در واقع می‌توان گفت حضانت فرزند یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین دغدغه‌های والدینی است که قصد دارند از همسر خود جدا شوند. به طور معمول والدین سعی می‌کنند قبل از رفتن به دادگاه و جاری کردن حکم طلاق خود، تکلیف فرزند را مشخص کنند. اما در بعضی موارد نیز در این مورد با مخالفت یکدیگر روبه‌رو می‌شوند. در صورت توافق در مورد مسئله حضانت، روند جدایی خیلی سریع‌تر پیش می‌رود. اما اگر والدین بر سر این موضوع به تفاهم نرسند، دادگاه باید دخالت کند و با سنجیدن وضعیت مادر و پدر، و با توجه به سن کودک و البته مصلحت او، تکلیف حضانت را مشخص کند. کارشناسان حقوقی موسسه دادنیک می‌توانند شما را برای حضانت قانونی فرزندانتان راهنمایی کنند. از طریق واتس‌اپ می‌توانید با این کارشناسان در ارتباط باشید. 

شرایط حضانت فرزند

جدایی یکی از معضلات و ناهنجاری‎‌های بزرگ جامعه امروزی محسوب می‌شود. متاسفانه بچه‌های خانواده‌های طلاق نیز بزرگ‌ترین قربانیان این ناهنجاری خواهند بود. تمامی فرزندان یک خانواده نیاز به چارچوب خانوادگی خود دارند و باید تحت مراقبت و حمایت پدر و مادر باشند. قانون مدنی و حمایت از خانواده سعی کرده تا برای مسئله حضانت بهترین راه‌حل را بیابد. در واقع برای تعیین تکلیف و وضعیت فرزندان این خانواده‌ها جنبه‌های مختلفی باید در نظر گرفته شود. جنبه‌هایی که مربوط به رسیدگی و پرورش فرزند است. شرایط مشخص شدن نوع حق حضانت به 3 مورد بستگی دارد که در ادامه به طور خلاصه این موارد را ذکر می‌کنیم:

•       سن فرزند
•       توانایی پدر و مادر در حمایت از فرزند
•       دلیل جدایی والدین

سن قانونی فرزند برای حضانت

همان‌طور که می‌دانید سن فرزندان در تعیین وضعیت حضانت بسیار مهم است. تا قبل از طلاق حضانت فرزند دختر و همچنین حضانت فرزند پسر بر عهده پدر و مادر است، اما بعد از جدایی یکی از والدین می‌تواند اختیار فرزند را در دست بگیرد و باید حمایت‌های لازم را برای او مهیا کند. تا قبل از سن بلوغ، فرزندان باید طبق قوانینی که دادگاه مشخص می‌کند کنار پدر یا مادر خود بمانند.

برای مثال کودک تا پایان 7 سالگی باید در کنار مادر خود زندگی کند، مگر اینکه مادر از مسئولیت فرزندش سرباز بزند. بعد از 7 سالگی نیز کودک تحت حضانت پدر خواهد بود. در صورتی که پدر آمادگی پذیرش او را داشته باشد. تا سن بلوغ فرزند نمی‌تواند برای زندگی خود تصمیم بگیرد.

•       دختران در سن 9 سالگی می‌توانند یکی از والدین خود را انتخاب کنند.
•       پسران در سن 15 سالگی توانایی انتخاب وضعیت حضانت خود را خواهند داشت.

به طور کلی فرزند در هر سنی که باشد باید تحت حمایت والدین خود قرار بگیرد. مگر اینکه والدین از قبول مسئولیت‌های خود طفره روند یا شرایط قانونی اخذ حق حضانت را نداشته باشند.

نحوه سلب حضانت فرزند از پدر

اگر پدر صلاحیت لازم برای نگهداری و مراقبت از فرزند خود را نداشته باشد، دادگاه خانواده می‌تواند در این مورد دخالت کند و حق حضانت را از پدر بگیرد.

طبق قانون مدنی به ماده 1173 اگر پدر از فرزند خود مواظبت نکند یا مشکلات اخلاقی داشته باشد، حق حضانت از او سلب می‌شود.

در ضمن اگر سلامتی و تربیت اخلاقی فرزند هنگام زندگی با پدر به خطر بیفتد، باز هم سلب حضانت از پدر انجام می‌شود. در ادامه از سایر نزدیکان کودک خواسته می‌شود تا برای دریافت حق حضانت اقدام کنند. برای درک بهتر این موضوع چند مورد از موارد عدم صلاحیت و انحرافات اخلاقی پدر را ذکر می‌کنیم:

•       اعتیاد به مواد مخدر، الکل، و حتی قمار
•       فساد اخلاقی و فحشا
•       مبتلا به جنون یا بیماری‌های روانی (در صورت تشخیص پزشک قانونی)
•       رفتارهای غیر اخلاقی با کودک برای مثال ورود فرزند به بازار فساد، قاچاق، یا فحشا
•       کتک زدن فرزند بیش از حد متعارف (در صورتی که دادگاه و پزشک قانونی تایید کنند.)

نحوه سلب حضانت فرزند از مادر

همان‌طور که گفتیم فرزند تا 7 سالگی تحت حضانت مادر خواهد بود. اما این موضوع نیز استثناهایی دارد. اگر عدم صلاحیت مادر ثابت شود، در نتیجه حق حضانت را از او می‌گیرند. اینکه فرزند تا 7 سالگی در کنار مادر خود زندگی کند، تنها با توجه به نفع او است اما اگر این موضوع به فرزند صدمه بزند، به طور حتم حضانت از مادر سلب می‌شود.در قانون مدنی ماده 1170 به سلب حضانت فرزند از مادر اشاره شده است. در این ماده دلایل اصلی سلب حضانت را نام برده‌اند:

•       مبتلا بودن مادر به جنون یا دیوانگی
•       ازدواج مجدد با شخص دیگر
•       عدم مواظبت از فرزند
•       مشکلات اخلاقی مادر
•       به خطر افتادن سلامتی و تربیت اخلاقی فرزند

گذشته از موارد ذکر شده در بالا، مواردی که منجر به سلب حضانت از پدر می‌شوند نیز می‌توانند دلیل سلب حق حضانت از مادر هم در نظر گرفته شوند. بنابراین سلب حق حضانت از پدر و مادر تنها با توجه به صلاحدید و نفع فرزند تعیین می‌شود.

نحوه حضانت فرزند قبل از طلاق

در بعضی موارد، گاهی روند و پروسه جدایی والدین زمان زیادی به طول می‌انجامد. دریافت حق حضانت یکی از مهم‌ترین اصول هنگام جدایی محسوب می‌شود. پیش از این نیز گفتیم حضانت تا 7 سالگی بر عهده مادر و بعد از آن برعهده پدر خواهد بود. مگر در شرایطی که هر دو نفر توافقی غیر از این داشته باشند که با توجه به مصلحت فرزند باشد. این توافق را باید به صورت رسمی مکتوب کنند. زمانی که فرزندان به سن بلوغ برسند از شرایط حق حضانت خارج می‌شوند و خود می‌توانند برای زندگیشان تصمیم بگیرند. فرزند دختر بعد از 9 سالگی و فرزند پسر بعد از 15 سالگی انتخاب می‌کند که تحت حضانت کدام یک از والدین زندگی کند.

حضانت فرزند در طلاق توافقی

طبق ماده 29 قانون حمایت از خانواده، دادگاه می‌تواند به موضوع حضانت فرزند دخالت داشته باشد. از آنجاییکه در طلاق توافقی همه موضوعات با توافق والدین صورت می‌گیرد، بحث حضانت نیز از این موضوع مستثنی نیست. طی طلاق توافقی والدین برای حضانت کودک خود به توافق می‌رسند.

در ضمن بعد از مشخص شدن وضعیت حضانت، والدین باید در مورد زمان پرداخت نفقه و میزان مبلغ آن با یکدیگر به توافق برسند. حتی اگر طلاق توافقی باشد، باز هم دادگاه هنگام تعیین وضعیت حضانت مصلحت فرزندان را در نظر می‌گیرد و سپس یکی از والدین را به عنوان حامی اصلی فرزند اعلام می‌کند.

در طلاق توافقی زمانی که والدین به توافق می‌رسند که فرزند در کنار مادرش زندگی کند، حتی اگر مادر او ازدواج مجدد داشته باشد باز هم می‌تواند حضانت را بر عهده بگیرد. این در حالی است که طی طلاق عادی در صورت ازدواج مجدد مادر، حق حضانت از مادر سلب می‌شود. اگر قصد طلاق توافقی دارید و برای سرپرستی فرزند مشترک خود دچار چالش شده‌اید می‌توانید با وکیل طلاق توافقی موضوع خود را در میان بگذارید. 

سرپرستی فرزند بعد از طلاق زوجین

پیش از این نیز گفتیم بعد از طلاق مادر می‌تواند تا 7 سالگی فرزند خود را در کنارش داشته باشد. جنسیت فرزند فرقی ندارد. بعد از 7 سالگی حضانت آنها بر عهده پدرشان خواهد بود. توجه داشته باشید اگر والدین بعد از طلاق بر سر موضوع حضانت با یکدیگر به توافق نرسند، دادگاه به صورت قانونی در این مورد دخالت می‌کند.

در نظر داشته باشید اگر پدر شرایط مساعدی برای نگه‌داری از فرزندان نداشته باشد، حضانت بعد از 7 سالگی نیز بر عهده مادر خواهد بود. برای مثال اگر پدر معتاد باشد، مادر بعد از 7 سالگی باز هم پشتیبان قانونی کودک است.

البته توجه داشته باشید، این حضانت تنها تا زمان بلوغ کودک پایدار خواهد بود. پس از بلوغ، فرزند می‌تواند برای زندگی خود تصمیم بگیرد. در ضمن بعد از طلاق حتی اگر مادر مسئول حضانت بچه‌ها باشد، پدر باید برای تامین مخارج و هزینه‌های فرزندان مبلغی را به مادر بپردازد.

حضانت فرزند با چه کسی است؟

در اینکه پدر و مادر هر دو تا قبل از طلاق حضانت را بر عهده دارند، شکی نیست اما در 2 حالت باید برای حق حضانت پرس و جو کرد.

•       حضانت بعد از طلاق والدین
•       حضانت بعد از فوت والدین یا یکی از آنها

در این 2 صورت باید دادگاه بررسی کند که حق حضانت تحت کنترل چه کسی قرار بگیرد. بعد از طلاق با توجه به سن فرزندان حق حضانت مشخص می‌شود. در ضمن نفع فرزندان نیز امر بسیار مهمی است که در حضانت فرزندان تاثیر می‌گذارد. بعد از فوت والدین نیز حضانت فرزند بر عهده اجداد پدری یا خویشاوندان نزدیک آنها خواهد بود. کارشناسان موسسه حقوق دادنیک می‌توانند در این مورد بیشتر شما را راهنمایی کنند.

حق ملاقات با فرزند  

ملاقات با فرزند حق مسلم پدر یا مادری است که حق حضانت ندارد. به معنای دیگر بعد از طلاق و دادن حق حضانت به یکی از والدین، والد مقابل برای ملاقات با فرزند خود زمان و مکان مشخصی را تعیین می‌کند. در صورتی که در اجرای این ملاقات‌ها مشکلی ایجاد شود، باید به دادگاه حمایت از خانواده مراجعه کرد.

طبق ماده 1174 قانون مدنی هر یک از والدین که حق حضانت را برعهده ندارد، می‌تواند در زمان و مکان مشخصی با فرزند خود ملاقات داشته باشد. در نظر داشته باشید، حق ملاقات حقی است که هرگز تحت هیچ شرایطی نمی‌توان آن را از والد سلب کرد. حتی اگر والد مورد نظر واجد شرایط نباشد باز هم نمی‌توان او را از ملاقات فرزندش منع کرد.ناگفته نماند با توجه به صلاحیت والد مورد نظر می‌توان مدت زمان ملاقات را کاهش یا افزایش داد. در صورتی که پدر معتاد باشد و حق حضانت در اختیار مادر قرار بگیرد، مادر نمی‌تواند پدر را از دیدن فرزندش منع کند، اما می‌تواند برای کاهش مدت زمان ملاقات پدر با فرزند به دادگاه خانواده و تایید صلاحیت درخواست بدهد.

نفقه فرزند بعد از حضانت

متاسفانه در حال حاضر، شرایط جامعه به شکلی شده که در بیشتر مواقع مادران حق حضانت را دریافت می‌کنند در حالی که همسر آنها هیچ حق نفقه‌ای نمی‌پردازد. این موضوع یکی از بزرگ‌ترین معضلات برای مادران به حساب می‌آید. طبق قوانین وضع‌شده حتی اگر حضانت بر عهده مادر باشد، باز هم پدر یا پدربزرگ باید نفقه را پرداخت کند. طبق ماده 642 قانون مجازات اسلامی اگر پدر از پرداخت حق نفقه فرزند خود امتناع کند، دولت مرد را به 3 تا 5 ماه حبس محکوم می‌کند. شاید برایتان سوال شود که نفقه شامل چه هزینه‌هایی است؟

•       هزینه مسکن
•       خوراک
•       پوشاک
•       اثاث خانه و زندگی
•       درمان
•       تحصیل

متاسفانه مبلغی که به عنوان نفقه برای فرزندان اعلام شده است، به هیچ وجه کفاف زندگی یک فرد را نمی‌دهد. اما با این وجود باز هم بعضی افراد از پرداخت همین مبلغ جزئی نیز سرباز می‌زنند. باید گفت در بیشتر مواقع مادران به عدم پرداخت نفقه توسط پدر اعتراض نمی‌کنند و تنها از اینکه فرزند خود را در کنارشان دارند راضی هستند. در نتیجه خود برای امرار معاش و تامین مایحتاج زندگی فرزند تلاش می‌کند. در اینباره به شما پیشنهاد می کنیم مقاله نفقه فرزند پسر را نیز مطالعه کنید.

بخشیدن مهریه در قبال دریافت حضانت فرزند

در بیشتر مواقع براساس یک تفکر اشتباه، زوجه فکر می‌کند اگر مهریه خود را ببخشد مرد موظف به پس دادن حق حضانت فرزند خواهد بود. این موضوع صحت ندارد. تنها در صورت توافق والدین می‌توانند حق حضانت را به دیگری منتقل کنند.از آنجاییکه حق حضانت یکی از حقوق اصلی پدر است و اگر پدر صلاحیت کافی را برای این موضوع داشته باشد، بنابراین حتی اگر مادر مهریه خود را ببخشد باز هم دلیل نمی‌شود که پدر از حق حضانت خود بگذرد. در واقع حق حضانت برای پدر یک حق مسلم است که تنها در صورت توافق می‌توان در قبال بخشیدن مهریه آن را به مادر انتقال داد.

مدارک لازم برای حضانت فرزند

تا به اینجای مقاله شما را با حق حضانت، نحوه دریافت، شرایط گرفتن، و نحوه سلب آن آشنا کردیم. حضانت به معنای سرپرستی فرزندی است که والدین او از یکدیگر جدا شده‌اند. حق حضانت در وهله اول بر عهده والدین اصلی فرزند خواهد بود. روند حضانت فرزندان تا زمانی که به سن بلوغ برسند، براساس قوانین وضع‌شده پیش می‌رود.در صورتی که پدر یا مادر بخواهد بعد از طلاق حضانت را بر عهده بگیرد، به کمک یک وکیل خبره نیاز دارد. البته اگر والدین در مورد حضانت فرزندانشان به تفاهم برسند، این مسئله در سریع‌ترین زمان ممکن حل می‌شود. حتی حضور وکیل نیز الزامی نخواهد بود. برای دریافت حق حضانت باید مدارک زیر را تکمیل و جمع‌‌آوری کنید:

•       کپی سند ازدواج
•       تصویر سند طلاق
•       رونوشت شناسنامه
•       ارائه کارت ملی برای احراز هویت
•       به همراه داشتن کارت بانکی در راستای پرداخت هزینه‌های دادرسی

وکیل برای دریافت حضانت فرزند

در پرونده‌های مربوط به حضانت، گاهی حضور وکیل الزامی است. در صورتی که والدین نتوانند بر سر حضانت به تفاهم برسند حضور وکیل حضانت فرزند به حل این مسئله کمک می‌کند. با وجود اینکه حق حضانت قوانین کامل و مشخصی دارد و تا 7 سالگی حضانت با مادر و بعد از آن با پدر است، اما باز هم در بعضی موارد مشکلات زیادی ایجاد می‌شوند که وکیل باید برای حل این مشکلات دست به کار شود.وکیل حضانت می‌تواند در تسریع روند دریافت گواهی حضانت کمک کند. در ضمن برای تعیین وقت ملاقات با فرزند می‌توان از کمک همین وکلا استفاده کرد. در صورتی که پدر در ابتدای شروع حضانت واجد شرایط بوده اما با گذر زمان دچار مشکلات شود، مادر می‌تواند با کمک وکیل خود عدم صلاحیت پدر را ثابت کند و فرزندش را در کنار خود داشته باشد.

حضانت فرزند بعد از فوت والدین

طبق قوانین ثبت‌شده، در صورتی که یکی از والدین فوت کند، والد زنده عهده‌دار حضانت فرزند خواهد بود. برای مثال اگر حضانت بر عهده مادر باشد اما پس از مدتی مادر فوت کند، حق حضانت در اختیار پدر قرار می‌گیرد. البته این در حالی است که بعد از فوت یکی از والدین، دادگاه صلاحیت والد زنده را تایید کند.در صورتی که والد زنده مورد تایید واقع شود، حق حضانت در اختیار او قرار می‌گیرد. بهتر است بدانید، اگر والدین به طور همزمان فوت کنند و کودک بعد از فوت والدینش هیچ مسئولی نداشته باشد، دادگاه وارد عمل می‌شود.  با فوت والدین حق حضانت فرزند به جد پدری او منتقل می‌شود. حتی اگر جد پدری فرزند هم زنده نباشد، حق حضانت به نزدیک‌ترین خویشاوند او منتقل می‌شود. ترتیب ارث در این مورد مهم خواهد بود. به ترتیب ارث مشخص می‌شود کدام خویشاوند نزدیک‌تر از سایرین است.

سرپرستی فرزند در صورت فوت پدر

در نظر داشته باشید، اگر پدری که حق حضانت را بر عهده داشته است، فوت کند، حق حضانت در اختیار مادر قرار می‌گیرد. حتی اگر مادر ازدواج مجدد نیز داشته باشد باز هم فرزند تحت حمایت مادر خود برمی‌گردد. تنها در صورتی بعد از فوت پدر حق حضانت به مادر داده نمی‌شود که حضور ناپدری باعث آسیب‌های روحی به فرزند شود.در صورتی که بعد از فوت پدر، مادر نیز ازدواج کند و ناپدری نتواند با فرزند سازگاری داشته باشد، یکی از قیم‌های کودک می‌تواند با ارائه اسناد کافی و اثبات صدمات ناپدری به کودک، رای دادگاه را در مورد حق حضانت مادر تغییر دهد.در این صورت قیومیت فرزند بر عهده جد پدری او خواهد بود، همچنین پرداخت نفقه نیز یکی از وظایف اصلی جد پدری به حساب می‌آید. نکته اینکه اگر مادر هیچ مشکلی نداشته باشد و در صحت عقلی کامل زندگی کند، بعد از فوت پدر هرگز نمی‌توان حق حضانت را از مادر سلب کرد. حق حضانت در وهله اول برای پدر و سپس برای مادر تعبیه شده است.

حضانت فرزند در کشورهای خارجی

فرقی ندارد در کدام کشور زندگی می‌کنید، حضانت فرزند در ترکیه، حضانت فرزند در استرالیا، و حضانت فرزند در کانادا همه و همه طبق قوانین وضع‌شده در آن کشور خواهند بود. البته در صورتی که والدین برای طلاق ایرانی خود از طریق سامانه‌های میخک و ثنا اقدام کنند، برای دریافت حق حضانت نیز باید از همین روش کمک بگیرند.دریافت حق حضانت برای ایرانیان حاضر در کشورهای خارجی باید طبق قوانین کشور ایران دست به کار شد. در واقع فرزندان تا سن 7 سالگی تحت حضانت مادر خود هستند و بعد از آن باید با پدرشان زندگی کنند. البته در بعضی از طلاق‌ها همانند طلاق توافقی مادر و پدر بر سر حق حضانت یا زمان ملاقات با فرزند به تفاهم می‌رسند.فراموش نکنید کارشناسان موسسه حقوقی دادنیک به صورت آنلاین با شما در ارتباط خواهند بود. می‌توانید سوالات خود را از طریق واتس‌اپ از کارشناسان دادنیک بپرسید. 

حضانت فرزند در صورت ازدواج مجدد پدر

بدون‌شک می‌دانید که حق حضانت به طور کامل در اختیار پدر است مگر اینکه ثابت شود پدر واجد شرایط نیست. در این صورت دادگاه با بررسی دلایل لازم حق حضانت را به مادر انتقال می‌دهد. در نظر داشته باشید پرداخت نفقه تحت هر شرایطی بر عهده پدر خواهد بود.حتی اگر پدر ازدواج کند باز هم حق حضانت و پرداخت نفقه از او سلب نمی‌شود. تنها در صورتی که فرزند به سن بلوغ برسد و به انتخاب خود از پدرش جدا شود، حق حضانت به مادر داده می‌شود. در غیر این صورت ازدواج مجدد پدر دلیلی برای سلب حق حضانت از او نخواهد بود.

حضانت فرزند در صورت ازدواج مجدد مادر

در صورتی که حق حضانت بر عهده مادر باشد و او برای بار دوم ازدواج کند، حق حضانت از مادر سلب می‌شود. در واقع در صورت ازدواج مجدد مادر حق حضانت به پدر برمی‌گردد. البته به تازگی در مورد این موضوع تجدیدنظرهایی شده و قوانین جدیدی در این مورد به تصویب رسیده است.در حال حاضر تحت هر شرایط نفع و مصلحت فرزند در نظر گرفته می‌شود. در صورتی که بودن با مادری که مجدد ازدواج کرده، لطمه‌ای به تربیت اخلاقی یا حتی سلامتی فرزند وارد نکند، حق حضانت به قوه خود باقی می‌ماند. بعد از فوت پدر، حق حضانت فرزند بعد از ازدواج مادر، همچنان تحت اختیار او است.

سرپرستی فرزند در صورت عدم تمکین زن

در صورتی که زن خانه را ترک کند و نتواند هیچ یک از شروط 12 گانه ازدواج را بر علیه شوهرش به اثبات برساند در نتیجه تنها تا 7 سالگی می‌تواند از فرزند خود مراقبت کند. بعد از این سن پدر می‌تواند به بهانه عدم تمکین زن حتی او را محکوم کند و حق حضانت را از او بگیرد.

حضانت فرزند در طلاق غیابی

حق حضانت در طلاق غیابی نیز همانند سایر طلاق‌ها است. در واقع تا 7 سالگی حضانت با مادر خواهد بود اما اگر بعد از این سن پدر همچنان مجهول‌المکان باشد، حضانت فرزند دوباره با مادر است. نفقه در هر صورت بر عهده پدر خواهد بود.  بنابراین از آنجاییکه پدر حضور ندارد مادر حق حضانت را بر عهده می‌گیرد.

حضانت فرزند در صورت زندانی بودن پدر

در صورت زندانی بودن پدر،دادگاه حق حضانت را در اختیار مادر می‌گذارد. البته در بعضی موارد یا مادر توانایی قبول این حق را ندارد، یا به هیچ‎وجه زیر بار این مسئولیت نمی‌رود. در این صورت دادگاه تصویب می‌کند که حضانت فرزند بر عهده یکی از نزدیکان خواهد بود. برای مثال پدربزرگ و مادربزرگ پدری و مادری هر دو جز نزدیکان اصلی فرزند به حساب می‌آیند.در ضمن اگر مادر از قبول این مسئولیت شانه خالی کند، ابتدا دادگاه سعی می‌کند او را به قبول حق حضانت مجبور کند. فراموش نکنید فرقی ندارد چه کسی حق حضانت را بگیرد، در هر حال پدر باید از فرزند خود حمایت مالی کند و نفقه بپردازد.